A jeśli Trybunał przegra?

Szanowni Państwo!

„Za Trybunał Konstytucyjny ludzie ostatecznie nie będą umierać” – mówił w rozmowie z „Kulturą Liberalną” Zbigniew Nosowski, argumentując, że przeciwnicy rządu większe korzyści polityczne odniosą na sporze wokół zaostrzenia ustawy antyaborcyjnej niż kryzysie konstytucyjnym. „O wiele łatwiej obalić rząd PiS-u jako przeciwnika kobiet niż demokracji”, przekonywał Nosowski.

Jednak można argumentować, że społeczny opór wobec działań rządu w związku z Trybunałem nie słabnie – w sondażu dla „Rzeczpospolitej” blisko dwie trzecie badanych zgodziło się ze stwierdzeniem, że „demokracja jest w Polsce zagrożona”. To wzrost o kilkanaście punktów procentowych w stosunku do badania pod koniec listopada 2015 r. Większa część respondentów uważa, że to strona rządowa powinna ustąpić – 46 proc. domaga się zaprzysiężenia przez prezydenta trzech sędziów wybranych przez poprzedni sejm, przyjęcia przez PiS wytycznych Komisji Weneckiej (42 proc.) oraz publikacji przez rząd ostatniego wyroku Trybunału Konstytucyjnego (41 proc.).

W odpowiedzi na zarzuty postawione przez Komisję Wenecką obóz rządzący podjął decyzję o powołaniu pod patronatem Marszałka Sejmu specjalnego zespołu ekspertów w celu wypracowania kompromisowego rozwiązania sporu. Jak na razie jednak nie ma pewności, według jakich kryteriów dobrano jego członków, jak zapatrują się oni na konflikt wokół TK, a nawet kiedy dokładnie zamierzają zakończyć pracę. „Mam nadzieję, że następnym razem będę miał państwu do powiedzenia coś konkretnego, a jeśli nie, to przynajmniej coś zabawnego” – powiedział na zakończenie pierwszej konferencji prasowej szef zespołu, Jan Majchrowski.

Trybunał Konstytucyjny jednak orzeka w dalszym ciągu, zaś rząd w dalszym ciągu nie publikuje jego wyroków. Można usłyszeć, iż doprowadzi to do „dwoistości porządku prawnego”. Co to oznacza? „Sądy mogą stosować się do wyroku TK i uznawać niezgodność z konstytucją nowych zapisów, co oczywiście będzie miało wpływ na ich orzeczenia. Natomiast władza administracyjna zapewne nie będzie uznawała tych orzeczeń. To doprowadzi do niepewności prawnej i braku możliwości przewidywania”, ostrzega Andrzej Zoll w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim.

Były prezes Trybunału Konstytucyjnego wyjaśnia także większość kontrowersji narosłych wokół TK – jego sposobu obradowania, wydawania wyroków oraz zasadności sprawowanej przez Trybunał funkcji kontrolnej.

„To jest fikcja, mówienie o tym może wynikać tylko z nieznajomości prawa” – w ten sposób odrzuca prognozy dwoistości porządku prawnego prezes PiS-u Jarosław Kaczyński w wywiadzie dla tygodnika „wSieci” (nr 16/2016). Z kolei na pytanie o to, dlaczego TK odrzucił uchwaloną przez PiS 22 grudnia „ustawę naprawczą”, uznając ją za niekonstytucyjną, Kaczyński odpowiada: „To był przekaz od pewnej grupy społecznej, która mówi Polakom, że ona tu rządzi, niezależnie od wyników wyborów”.

Czy Trybunał Konstytucyjny faktycznie jest instytucją antydemokratyczną w tym sensie, że blokuje realizację woli obywateli, którzy wzięli udział w wyborach i oddali głos na zwycięską partię? „Koncepcja demokracji nie zakłada, że większość jest wartością samą w sobie, tylko że większość jest wartością o tyle, o ile respektuje reguły i standardy, w tym prawa mniejszości”, mówi konstytucjonalista Ryszard Piotrowski w rozmowie z Julianem Kanią i Łukaszem Pawłowskim. Wyjaśnia też, dlaczego fakt, iż kilku sędziów może powstrzymać propozycje partii, na którą oddano kilka milionów głosów, nie tylko nie jest sprzeczny z demokracją, ale stanowi jej niezbędny warunek.

„Uchwalając paraliżującą Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjną ustawę «naprawczą» i sabotując następnie publikowanie oraz uznawanie wyroków TK, egzekutywa i posłowie większości parlamentarnej ogłosili rebelię przeciw miejscu judykatywy w podziale władz” – twierdzi Ewa Łętowska, sędzia TK w stanie spoczynku. Jej zdaniem skutki tego stanu rzeczy może po części „niwelować sądowa, zdekoncentrowana kontrola konstytucyjności”, do której sądy wyższych i niższych instancji mają w Polsce prawo. Na czym polega to narzędzie, czy sądy zechcą się nim posłużyć i czy na pewno powinny?

Zdaniem Jacka Czaputowicza – z którym rozmowę opublikujemy w najbliższych dniach – przedstawianie Trybunału Konstytucyjnego jako ofiary obecnej sytuacji mija się z prawdą. To TK jest zdaniem Czaputowicza odpowiedzialny za obecny stan rzeczy i to on wyrokiem z 3 grudnia, a następnie kolejnymi decyzjami łamie konstytucję.

Zapraszamy do lektury!

Łukasz Pawłowski

Stopka numeru

Koncepcja Tematu Tygodnia: Jarosław Kuisz.

Opracowanie: Łukasz Pawłowski, Julian Kania, Joanna Derlikiewicz, Tomasz Sawczuk.

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną