Po opuszczeniu przez Rosję i porażce w konflikcie o Górski Karabach z Azerbejdżanem, Armenia dokonała politycznego zwrotu w kierunku Zachodu. Zanim jednak otrzyma nowe gwarancje bezpieczeństwa, jest zdana na łaskę zwycięzców.
Nikt nie może twierdzić, że wyniki wyborów w wielkich azjatyckich demokracjach muzułmańskich są, poza światem arabskim, przewidywalne. No chyba że chodzi o Azerbejdżan.
Dla Ormian z Karabachu, jeżeli by mieli jakieś wątpliwości – uciec czy pozostać – rozstrzygające mogły być naszywki na azerbejdżańskich mundurach, z postacią uśmiechniętego Envera Paszy, dowódcy armii tureckiej podczas pierwszej wojny światowej i głównego architekta popełnionego przez nią ludobójstwa Ormian. Upadek Karabachu to największa od tej zbrodni tragedia, jaka spotkała naród ormiański, którego historia jest tragediami naznaczona.
Wojska azerbejdżańskie wtargnęły do Górskiego Karabachu, ostrzeliwując pozycje lokalnych sił samoobrony i cele cywilne. Kapitulacja wydaje się nieuchronna, a po niej eksodus ormiańskiej ludności. Dla Ormian to największa klęska od zakończonej sto lat temu wojny z Turkami i Azerami, w której Ormianie padli ofiara ludobójstwa. Dla Azerów to zemsta po katastrofalnej klęsce w pierwszej wojnie o Karabach trzydzieści lat temu, zakończonej klęską i eksodusem 600 tysięcy Azerów.
Mówiło się kiedyś o kimś zbytecznym, że jest potrzebny jak wietnamski konsul w Reykjavíku. Albo, powiedzmy, armeński attaché wojskowy w New Delhi. Ale Wietnamczycy coraz częściej zatrudniają się jako marynarze, w tym na statkach łowiących ryby u wybrzeży Islandii, więc może się i konsul przyda. Ale reprezentant MON Armenii w Indiach?
Czy zatrzymany przez Azerbejdżan Ormianin z Karabachu był zbrodniarzem wojennym? Jeśli jest Ormianinem z Karabachu, a werdykt wyda sąd azerbejdżański, to pewnie okaże się, że był.
Karabach wróci pod panowanie Baku, jak Kaszmir jest pod panowaniem Indii, Sahara Zachodnia pod panowaniem Maroka czy Papua Zachodnia pod panowaniem Indonezji – mimo że ich narody chciałyby inaczej.
Osłabiona wojną w Ukrainie Moskwa nie jest w stanie udźwignąć swych zobowiązań; ewakuowała zresztą żołnierzy z bazy w Giumri w Armenii, by ich rzucić na front ukraiński. To oznacza, że Rosja przestała być wiarygodnym sojusznikiem, na co pozostałe państwa Organizacji Traktatu o Bezpieczeństwie Zbiorowym zwróciły już baczną uwagę i szukają pomocy gdzie indziej, zwłaszcza w Chinach. Terytoria postsowieckie wysuwają się Moskwie z rąk.
Z jakiegoś powodu północ ma gorzej. Ten pech przenosi się nawet na metafory: gdy w okresie międzywojennym w Polsce mówiło się o Warszawie jako „Paryżu północy”, Francuzi odpowiadali, że Paryż nie jest, na szczęście, „Warszawą południa”.
Specjalny Sprawozdawca ONZ do spraw Praw Mniejszości, Ferdinand de Varennes, stwierdził, że w sprawie Sinciangu „dalsza bezczynność nie jest już możliwa”. „Jeżeli pozwolimy, by pozostało to bezkarne, to jakie przesłanie szerzymy?”. Ano takie, że zbrodnie pozostają bezkarne, tak jak dotąd, bo – jak uważa Rada Bezpieczeństwa – „szczegółów nie można zweryfikować”.
W najcięższych od 2020 roku walkach, które w poniedziałek wybuchły na granicy azerbejdżańsko-armeńskiej, zginęło już ponad stu żołnierzy. O co chodzi w konflikcie między Azerbejdżanem a Armenią, które są w stanie wojny od ponad trzydziestu lat, wyjaśnia Konstanty Gebert.
Narody podzielone absurdami postkolonializmu dotąd zdawały sobie sprawę, że ład międzynarodowy nie toleruje zmian granic. Ale jeżeli zmienia je członek Rady Bezpieczeństwa – Rosja, to może być trudno przekonać Azerów, że im akurat nie wolno.
„Wciąż mniej prawdopodobne wydaje się, by walki miały nagle «rozlać się» na właściwe terytoria Armenii i Azerbejdżanu – co do zasady, taki scenariusz nie leży w interesie żadnej ze stron”, twierdzi ekspert.
Inicjatywa Partnerstwa Wschodniego, która formalnie powstała na szczycie w Pradze w maju 2009 roku, to niewątpliwie najistotniejsza spuścizna pierwszej prezydencji Czech w Radzie Unii Europejskiej. Jej celem było nawiązanie bliższej współpracy UE z sześcioma republikami postradzieckimi. Dziesięć lat później wydaje się, że inicjatywa znalazła się w ślepej uliczce i straciła na znaczeniu w ramach agendy unijnej.
Nominowany do gdańskiej nagrody literackiej Europejski Poeta Wolności Selim Babullaoglu to jeden z najważniejszych azerskich pisarzy. Choć jego poezja jest zakorzeniona w codzienności własnego kraju, mówi do nas zaskakująco bliskim językiem.