Czym jest wolność w czasach antropocenu, a więc epoki, w której dominujący wpływ na naturę ma człowiek? Jakiej filozofii potrzebujemy wobec katastrofy klimatycznej? Jak rozumieć podziały międzypokoleniowe i klasowe w tych trudnych czasach? Z Nikolajem Schultzem, duńskim socjologiem i współpracownikiem Bruno Latoura, rozmawia Krzysztof Katkowski.
Cóż prostszego, cóż bardziej jednoznacznego od pojęcia wspólnoty. A jednak, gdy ludzie uczeni zabrali się do jej badania i wyjaśniania, wspólnota okazała się czymś najzupełniej nieuchwytnym. Podobnego figla spłatały nowoczesnej humanistyce również słowa „naród”, „historia”, „tożsamość”, czujące się o wiele lepiej w zgiełku życia niż w ciszy myślenia.
Bądź niezależny intelektualnie. Kultywuj kulturę daru i wdzięczność. Pisz o rzeczach ważnych dla samego siebie. Smakuj życie. To tylko kilka z wielu wartych zapamiętania lekcji, jakich udzielał swoim przyjaciołom Paweł Śpiewak.
Przyczyna, dla której cenię omawianą książkę i postawę Friszkego, to widoczne jego przekonanie, że historia jako dyscyplina badawcza i refleksyjna ma służyć właśnie badaniu i refleksji, a nie podbijaniu narodowego bębenka w ramach polityki narodowo-populistycznej.
Hasło „Zola” wywołuje dziś głównie dwa skojarzenia – oprócz „ten od Dreyfusa” jest jeszcze „ten od Nany”. Rzadziej pamięta się, że powieść o luksusowej prostytutce nie była samodzielnym utworem, lecz dziewiątym z dwudziestu tomów monumentalnego powieściowego cyklu, będącego zbiorowym portretem XIX wieku. Czy dziś jest do pomyślenia podobny literacki projekt, w którym przeglądałyby się cała druga połowa XX wieku?
W nowej biografii Baumana to Leszek Kołakowski stanowi najważniejszy punkt odniesienia dla Domosławskiego i nie trudno zgadnąć, kogo z tej dwójki obdarza on większą sympatią. Pod względem dorobku Bauman i Kołakowski to jednak dwie różne ligi. Pierwszy jest co prawda świetnym aforystą i „czułym narratorem naszych lęków i nadziei”, ale to drugi pozostaje kartografem kreślącym mapę Ducha. A to z Ducha rodzą się nadzieje.
„Umasowienie studiów przyczyniło się do doraźnego zaspokojenia popytu na pracę prawników – z drugiej strony, doprowadziło do utworzenia grupy bardzo wąsko i płytko wykształconych osób. Efekty możemy obserwować dzisiaj”, mówi prof. Grażyna Skąpska.
Futbol jest w książce warszawskiego filozofa punktem wyjścia. Mościcki świetnie czyta grę po to, by wnikliwie czytać świat, w którym żyjemy. Przepis o spalonym jest początkiem eseju o bliskości, wspólne oglądanie meczów daje asumpt do namysłu nad istotą przyjaźni.
Chociaż kilka cech – przede wszystkim wykształcenie i zawód – kwalifikują mnie niby obiektywnie do grona „elit”, nigdy nie chciałem i nie chcę być do nich zaliczany. To nie skutek populistycznej propagandy PiS-u, umiłowania równości za wszelką cenę czy tchórzostwa, ale elementarnej racjonalności. Słowo „elita” nic dziś nie znaczy.
„The Florida Project” to świetnie zagrany, słodko-gorzki dramat o dorastaniu u bram Disneyworld. Przypowieść o wyrzutkach z amerykańskiej krainy czarów.
Kosmopolityczna wyobraźnia Fukuyamy jest bezdomną i martwą wyobraźnią obywatela „stabilnych i ugruntowanych demokracji”, który znalazł się w niezwykłej sytuacji: nie jest zdolny wyobrazić sobie świata lepszego od liberalnej demokracji i kapitalizmu.
Robotnicy rzadziej głosują na partie lewicowe, a przedstawiciele klas średnich na partie konserwatywne. Nie wynika to jednak z zanikania klas, tylko z odrywania się od nich systemu politycznego. Wymagania polityki fiskalnej i ograniczane deficytu budżetowego nie pozostawiają dużego wyboru na poziomie sporów między partiami, utrudniając zadanie wyborcom. Ale nic nie wskazuje na to, by dokonywało się zanikanie wpływu klasy społecznej na preferencje wyborcze.
Gdy myślę „Zygmunt Bauman”, myślę o figurze tłumacza i jego zadaniu, które jest zadaniem nieustannego przekładu z języka polityki na język praktyki i indywidualnego doświadczenia, z języka nauki na język działania zbiorowego, z języka socjologii na język mediów.
Jak dziś czytać Baumana? Krytycznie i całościowo. Bez zacietrzewienia, ale ze świadomością jego biograficznego uwikłania. I bez budowania mitologii – przez żadną ze stron.
Po śmierci wybitnego socjologa publikujemy wspomnienia jego uczniów, współpracowników i przyjaciół.