„Borys albo jeden dzień lata” Małgorzaty I. Niemczyńskiej to powieść o nadmorskim miasteczku, którym rządzi wszechobecny Borys i w którym od lat panuje stan wyjątkowy. Podobnie jak Tomasz Różycki w „Złodziejach żarówek” i Georgi Gospodinow w „Schronie przeciwczasowym” autorka udatnie odtwarza klimat i specyfikę środkowoeuropejskiej depresji.
Aleksandra Tarnowska wie doskonale, jak najskuteczniej przybliżyć świat polskiej wsi. Po pierwsze, pokazać detale, szczegóły, gesty. Po drugie, podkreślić powagę chłopskich dramatów, które we „Wniebogłosie” nabierają siły antycznej tragedii. To debiut na miarę najlepszych powieści Tadeusza Nowaka. Książka, która zostaje z czytelnikiem na długo.
Pierwszą powieść Szatrawskiej cechują ryzyko, odwaga, brawura, z których słyną jej sztuki teatralne. Pisarka nie sili się na wykoncypowane zabiegi oraz stylizacje. Pisze językiem własnym – osobistym, potoczystym, bezpośrednim, kobiecocentrycznym, a momentami nawet dziewczyńskim. To dobra powieść historyczna, która przeszłością pracuje na przyszłość. Jak kiedyś pracowały niewolne od publicystyki powieści Henryka Sienkiewicza.
„Nieuzasadnione poczucie szczęścia” to debiut dojrzały. Nie tylko dlatego, że dojrzały jest jego autor. Tomasz Tyczyński opublikował tę książkę mając ponad sześćdziesiąt lat i widać tu bagaż życiowego doświadczenia. Dojrzały jest również język, dobrze skrojone zdania. Sposób, w jaki Tyczyński opisuje rzeczywistość, ma jednak swoje słabości i pułapki.
Debiut prozatorski Groniec to opowieść o śląskim Toszku, krainie ludzi Ciszy, której mieszkańcy bezustannie muszą lawirować pomiędzy różnymi językami, tożsamościami, dogmatami i paradygmatami. Ale przede wszystkim to książka, w której kobiety ukazują nam odwieczną prawdę: świata nie da się zmienić ani tym bardziej zbawić męskimi metodami. „Kundle” zdradzają niebywały talent literacki.
Bieda, trudne dzieciństwo, nieheteronormatywność, życie na prowincji… W debiucie Barysa modne tematy tak gęsto wypełniają książkę, że robi się to nieznośne. Do tego językowe wyrafinowanie przykrywa w nim niedostatki narracji. „Jeśli przecięto cię na pół” jest prozą dojrzalszą. Daje ona nadzieję, że Barys nie jest przykładem przygodnego, jednosezonowego twórcy.
Szostak nie podjęła ryzyka – ani artystycznego, ani obyczajowego. Przedstawiła nam świat jak z seriali, ale nie tych produkowanych przez Netfliksa, tylko tych, którymi karmi nas Telewizja Polska.
Porzucona w dzieciństwie przez rodziców i wychowywana przez dziadka Aga wraca do rodzinnego miasteczka. Jej perypetie i wygrzebane w pamięci okruchy wspomnień to oś powieści Boryczki. Jednak, mimo fantastycznych momentów, „Nigdzie” to powieść miejscami nieporadna, źle stawiająca akcenty. Boryczka zanadto ufa językowi.
Brutalny realizm, bezwzględna szczerość i ponury obraz (bez)sensów ludzkiej kondycji trzeciej dekady XXI wieku. Tak można podsumować „Grisaille o zwykłym osiedlu” – przejmujący i niebywale inteligentnie skonstruowany debiut, w którym styl i kompozycja naśladują malarskie obrazowanie.
„Czarna ręka, zsiadłe mleko” to zbiór opowiadań o nienormatywnej cielesności i zaburzeniach psychicznych. Szaulińska sugestywnie pokazuje, że rodzina biologiczna znajduje się dziś w stanie krytycznym. Artystycznie zbiór ten wydaje się jednak niespełniony. Są w nim momenty magiczne, śmiałe, brawurowe, ale równie często autorka osuwa się w dydaktyzm i publicystykę.
Powieść historyczna? Western? Romans? Czym jest opowieść Jakuba Nowaka o Modrzejewskiej, Sienkiewiczu i próbach założenia polskiego falansteru w dalekiej Kalifornii? Wszystkim tym po trochu, a jednocześnie czymś znacznie więcej. To bardzo dobry, mocny powieściowy debiut, o którym trudno będzie zapomnieć.
Istnieje pokusa, aby „Zapiski wariatki” czytać jako kolejną książkę opartą na trudnej biografii osoby chorej (tu na schizofrenię) i wpisać ten tekst w modny obecnie nurt autofiction. Tak jednak nie jest. Udany debiut Młynarczyk-Gemzy to literacki gest o politycznej sile, ostra krytyka usieciowionego społeczeństwa późnego kapitalizmu.
Co łączy katastrofę, wskutek której Warszawa tonie w gryzącym dymie, z filmem porno, do którego zaangażowała się bohaterka? Pytanie to wisi nad powieściowym debiutem Żarów od pierwszych rozdziałów. Nie jest on jednak ani prozą postapo, ani pornografią. To opowieść o naskórkowym charakterze obecności człowieka w świecie.
O brawurowym, nieznanym w Polsce debiucie Patricka Modiano, Żydach kolaborantach i o tym, dlaczego wystarczy przeczytać jedną powieść tego noblisty, żeby znać (prawie) wszystkie pozostałe powieści jego autorstwa.
Wielogłosowa, finezyjna i emocjonalnie niezwykle mocna „Mapa” Barbary Sadurskiej do dziś pozostaje jednym z najlepszych prozatorskich debiutów ostatnich lat. „Czarny hetman” wypada na jej tle jak blady powidok. Sadurska to jednak znakomita pisarka. Wciąż więc czekam na jej drugą książkę.