„Borys albo jeden dzień lata” Małgorzaty I. Niemczyńskiej to powieść o nadmorskim miasteczku, którym rządzi wszechobecny Borys i w którym od lat panuje stan wyjątkowy. Podobnie jak Tomasz Różycki w „Złodziejach żarówek” i Georgi Gospodinow w „Schronie przeciwczasowym” autorka udatnie odtwarza klimat i specyfikę środkowoeuropejskiej depresji.
Aleksandra Tarnowska wie doskonale, jak najskuteczniej przybliżyć świat polskiej wsi. Po pierwsze, pokazać detale, szczegóły, gesty. Po drugie, podkreślić powagę chłopskich dramatów, które we „Wniebogłosie” nabierają siły antycznej tragedii. To debiut na miarę najlepszych powieści Tadeusza Nowaka. Książka, która zostaje z czytelnikiem na długo.
Pierwszą powieść Szatrawskiej cechują ryzyko, odwaga, brawura, z których słyną jej sztuki teatralne. Pisarka nie sili się na wykoncypowane zabiegi oraz stylizacje. Pisze językiem własnym – osobistym, potoczystym, bezpośrednim, kobiecocentrycznym, a momentami nawet dziewczyńskim. To dobra powieść historyczna, która przeszłością pracuje na przyszłość. Jak kiedyś pracowały niewolne od publicystyki powieści Henryka Sienkiewicza.
„Nieuzasadnione poczucie szczęścia” to debiut dojrzały. Nie tylko dlatego, że dojrzały jest jego autor. Tomasz Tyczyński opublikował tę książkę mając ponad sześćdziesiąt lat i widać tu bagaż życiowego doświadczenia. Dojrzały jest również język, dobrze skrojone zdania. Sposób, w jaki Tyczyński opisuje rzeczywistość, ma jednak swoje słabości i pułapki.
Debiut prozatorski Groniec to opowieść o śląskim Toszku, krainie ludzi Ciszy, której mieszkańcy bezustannie muszą lawirować pomiędzy różnymi językami, tożsamościami, dogmatami i paradygmatami. Ale przede wszystkim to książka, w której kobiety ukazują nam odwieczną prawdę: świata nie da się zmienić ani tym bardziej zbawić męskimi metodami. „Kundle” zdradzają niebywały talent literacki.
Bieda, trudne dzieciństwo, nieheteronormatywność, życie na prowincji… W debiucie Barysa modne tematy tak gęsto wypełniają książkę, że robi się to nieznośne. Do tego językowe wyrafinowanie przykrywa w nim niedostatki narracji. „Jeśli przecięto cię na pół” jest prozą dojrzalszą. Daje ona nadzieję, że Barys nie jest przykładem przygodnego, jednosezonowego twórcy.
Szostak nie podjęła ryzyka – ani artystycznego, ani obyczajowego. Przedstawiła nam świat jak z seriali, ale nie tych produkowanych przez Netfliksa, tylko tych, którymi karmi nas Telewizja Polska.
Istnieje pokusa, aby „Zapiski wariatki” czytać jako kolejną książkę opartą na trudnej biografii osoby chorej (tu na schizofrenię) i wpisać ten tekst w modny obecnie nurt autofiction. Tak jednak nie jest. Udany debiut Młynarczyk-Gemzy to literacki gest o politycznej sile, ostra krytyka usieciowionego społeczeństwa późnego kapitalizmu.
Co łączy katastrofę, wskutek której Warszawa tonie w gryzącym dymie, z filmem porno, do którego zaangażowała się bohaterka? Pytanie to wisi nad powieściowym debiutem Żarów od pierwszych rozdziałów. Nie jest on jednak ani prozą postapo, ani pornografią. To opowieść o naskórkowym charakterze obecności człowieka w świecie.
Nie wiem, czy krytyk-bumer, taki jak ja, jest w stanie dźwignąć całość „Trash story”. Jednak na tyle nie stetryczałem, żeby nie dostrzec, że proza Górniaka to gra o wyższą stawkę: rozciągać opowieści, zmieniać języki, uciekać do przodu, od (s)trupów i cmentarzy spraw-frazesów, od uścisku władzy patrzenia w jednym kierunku. „Trash story” jest językową i polityczną rebelią. Olśniewającą próbą ożywczego upuszczenia krwi z polszczyzny.
„Jaśmina Berezy” – debiut Karoliny Jaklewicz, w którym autorka porusza kwestie aborcji i eutanazji – wyrasta z oporu wobec ideologizacji spraw, które daleko wykraczają poza wszelkie słowniki pojęć. Wydane po niej „Czarne łabędzie, biały puch” opowiada o współczesnej, niekoniecznie biologicznej rodzinie. To dyskretne prozy, które budują napięcia i nie narzucają odpowiedzi.
Wielogłosowa, finezyjna i emocjonalnie niezwykle mocna „Mapa” Barbary Sadurskiej do dziś pozostaje jednym z najlepszych prozatorskich debiutów ostatnich lat. „Czarny hetman” wypada na jej tle jak blady powidok. Sadurska to jednak znakomita pisarka. Wciąż więc czekam na jej drugą książkę.