Iris Murdoch była przede wszystkim pisarką. Jej obyczajowe powieści cieszyły się dużą popularnością i podejmowały fundamentalne problemy etyczne jednostki. Pojawiają się one również w jej esejach filozoficznych. Jednak Murdoch przyjmuje w nich postawę badawczą, która słusznie odeszła dziś w niepamięć.
Powieść, pisze Kundera, jest krucha, jej historia może mieć swój koniec, tak jak miała swój początek, ale ten gatunek wciąż jest bardzo pojemny, wciąż najlepiej jest w stanie opisać „pokrzywione drzewo człowieczeństwa”, wymykające się wszelkim uproszczonym analizom.
Pierwszy raz zrozumiałam, co znaczy być dziewczynką, dość późno, ale tylko dlatego, że wcześniej byłam dzieckiem dość nieśmiałym, czyli takim, jakim powinna być „prawdziwa” dziewczynka. Kiedy skończyłam czternaście lat w moim życiu nastąpiła przemiana – zaczęłam mieć zdanie na każdy temat i z wielką przyjemnością używać słowa „nie”. Czyli robić wszystko to, co „porządnej” dziewczynce nie przystoi. Czy na pewno?
Rosja jest obecnie największym państwem zbójeckim na świecie. Rządzi nią prezydent, który porzucił rzeczywistość racjonalnej kalkulacji. W spowijającej krajobraz mgle wojny dostrzegam cztery rzeczy, które powinny zrobić Europa i reszta Zachodu.
Kto żyje w XXI wieku i ma oczy otwarte, ten traci wiarę – jeśli ją miał – w „humanizm”, „kulturę”, „postęp cywilizacyjny” i inne ułudy ludzkich umysłów. Wystarczy drobna iskra, aby znów wylała się z ludzi stłumiona w nich przez „kulturę” agresja i żądza przemocy. Józef Wittlin należy do najczulszych i najinteligentniejszych obserwatorów i diagnostów tych zjawisk.
Jedną z istotnych cech twórczości W.G. Sebalda jest rozpoznanie kresu możliwości komunikacyjnych nowoczesnej literatury i wyrażenie tej diagnozy znakomitymi środkami literackimi. Sebald pisał epitafium dla pisarstwa.
Zbiór esejów Rebeki Solnit to kłopotliwa książka. Z jednej strony, dobrze pokazuje, jak ciasne kategorie społeczno-kulturowe męskości i kobiecości redukują kobiety do roli milczących matek i gospodyń. Z drugiej – przyjęty przez autorkę genderyzm queer paradoksalnie umacnia i utrwala owe kategorie.
Była ostentacyjnie katolicka, a jednak jako pisarka odrzucała wszelkie doktrynalne podpórki: „Kiedy katolicki powieściopisarz zamyka oczy i próbuje patrzeć oczami Kościoła, dorzuca kolejne źdźbło do sterty świątobliwej tandety, z której od jakże dawna słyniemy”.
Kiedy Europa dowiedziała się o istnieniu nosorożców? Jaki wpływ na sprawowanie rządów przez chińskich cesarzy miał wiatr? W niezwykłych, zapętlonych ze sobą esejach Eliot Weinberger przypomina o istnieniu rzeczy pierwszych – żywiołów natury, zwierząt, drzew, miłości i wreszcie – poezji.
W latach 60. studiował chińską sztukę i mieszkał w slumsach Hong Kongu, w latach 70. obnażał głupotę francuskich piewców maoizmu. Był nienasyconym pożeraczem literatury i wytrawnym erudytą. Eseje Simona Leysa wciąż pozostają w Polsce do odkrycia.
Wspieram walkę o dobrostan ziemskiego klimatu z egoistycznej troski o samego siebie. Zdaniem Jonathana Franzena jestem więc „beznadziejnie samolubnym […] cynicznym realistą”. Cóż, wolę to, niż sentymentalizm, którym jego świeżo wydany w Polsce zbiór esejów, w znacznej mierze poświęconych katastrofie klimatycznej, jest aż nazbyt przepojony.
Steiner pisze nie na stopień, nie na termin, nie licząc honorarium ani nie oczekując fejmu/hejtu. Zna mody i trendy intelektualne, ale nie za bardzo się nimi przejmuje. Wybiera nie te tematy, które są aktualnie dyskutowane i o których wypada coś (po)wiedzieć, lecz te, które w jego własnym odczuciu zapraszają go do wypowiedzenia się.
Wojciech Nowicki po raz kolejny zaprasza na niespieszne wędrowanie po świecie fotografii. Literacki komentarz, którym opatruje swoje małe wielkie odkrycia, pozwala im przemówić niezwykle mocnym głosem.
Bohaterowie esejów Susan Sontag – Artaud, Barthes, Walter Benjamin, Canetti – będą wciąż fascynować, inspirować, oburzać. Ich dzieła powstały „pod znakiem Saturna”, w cieniu zakwitającej melancholii, gdzie spojrzenie w dal nie skrywa pustki, lecz bolesną prawdę o niespełnieniu, które staramy się zagłuszyć.
„Nitka Ariadny” to kolejny po „Żywych cieniach” zbiór tekstów Barbary Toruńczyk. Czytelnik znajdzie tam portrety Herberta, Barańczaka, Herlinga-Grudzińskiego. I Rosję oglądaną przez okulary Miłosza, który pomimo tego, że gubi z pola widzenia liberalnego Hercena i Turgieniewa, trafnie demaskuje pokusę rosyjskiej antydemokratycznej tradycji.