Powieść Stasiuka to niemal gotowy scenariusz filmowy ze szczegółowymi scenopisami i wspaniałymi rolami zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet. Nie wiem tylko, czy jest odpowiedni polski reżyser. Z epickim rozmachem, którego Polakom na ogół brak. I żeby nie przerysował, co jest w zwyczaju polskiej kinematografii, gdy w grę wchodzi historia.
Bauman nawet po latach upierał się, że „syjonizm to nacjonalizm jak każdy inny”, jakby nie znał historii Żydów. I że „Żydzi są nierozłączną częścią narodów, z którymi żyją”, choć Holokaust wykazał coś wprost przeciwnego – pisze w drugiej odsłonie tekstu o bohaterze „Wygnańca” Henryk Grynberg.
„«Pod powierzchnią», czyli w kryjówkach, traciło się dzieciństwo. […] «Na powierzchni», czyli na aryjskich papierach, traciło się tożsamość: królowały tam udawanie, naśladowanie cudzej tradycji i kultury, dezorientacja i ambiwalencja”, pisze o książce Joanny Beaty Michlic i własnych przeżyciach Henryk Grynberg.
„Na grobach wyrosła trawa” i wypasano krowy. „Ktoś zaorał kawałek ziemi i posadził ziemniaki. Ktoś przychodził kopać w masowych grobach….”. Izbica nie różni się od innych miejsc, gdzie zostały żydowskie domy, kości, popioły – o reportażu Rafała Hetmana pisze Henryk Grynberg.
Okupacja, działalność w Szarych Szeregach, brawurowa ucieczka na Zachód. Tak zaczyna się fascynująca wspomnieniowa książka długoletniego pracownika nowojorskiego oddziału Radia Wolna Europa i Głosu Ameryki, jednego z najważniejszych emigracyjnych radiowców.
Z podkreślonych w książce faktów niezbicie wynika, że Holokaust był improwizowany przez różnych wykonawców. Hitler nigdy nie wydał im konkretnego rozkazu, wyrażał tylko swoje ogólnikowe życzenia i oczekiwał od podwładnych własnej inicjatywy.
„Nocą, w lutym 1945 roku, Wichura wkroczył do lokalu posterunku MO w Dobrem i wyprowadził obecnego tam Władysława Matusiewicza. Posterunek przylegał do naszego mieszkania i egzekucja odbyła się pod naszym oknem, z którego wystrzelono szyby, więc leżąc pod łóżkiem wszystko słyszałem”.
Rozmowy, które zebrał Mikołaj Grynberg, przypominają studium socjologiczne i niewątpliwie uzupełniają wiedzę o marcowych i pomarcowych prześladowaniach rasowych, bezradności ofiar, mendowatości prześladowców i bezprawiu, za które do dziś nikogo nie ukarano.
Jak to się stało, że po wojnie setki hitlerowskich zbrodniarzy uniknęły odpowiedzialności? Kim były osoby, którym udało się postawić ich przed sądem? O tych ostatnich oraz o czekających ich wyzwaniach pisze w swojej najnowszej książce Andrew Nagorski.
Henryk Grynberg, a za nim redakcja „Kultury Liberalnej”, piszą „bzdury” dotyczące języka jidysz. Autorytet zasłużonego pisarza utrudnia rzetelną weryfikację napisanego przez niego tekstu, jednak wydaje mi się, że redakcja ma obowiązek takiej weryfikacji.
Problem odpowiedniego zapisu słów żydowskich nie jest bynajmniej sprawą tej lub innej zwariowanej jidyszystki. Wiążę się ze zjawiskiem głębiej zakorzenionym. Z jednej strony z panującym w Polsce lekceważącym stosunkiem do kultury jidysz, z drugiej – z nieprzemyślaną recepcją dorobku amerykańskich studiów żydowskich.
Autor przyznaje, że dialogi są wybrane. Nie wyjawia, według jakiego klucza, lecz przypuszczalnie wybrał najinteligentniejsze i najboleśniejsze. Brzmią one prawdziwie i przekonująco, ale nie reprezentują wszystkich, a nawet wątpię, czy większość szczątkowych poholokaustowych rodzin – pisze o „Oskarżam Auschwitz” Henryk Grynberg.
„W Lesie Wiedeńskim wciąż szumią drzewa” to historyczny reportaż o dwóch twarzach Szwecji w czasie II wojny światowej. To również książka, która historię Holokaustu opowiada z osobistej perspektywy jego ofiar. By pisać w ten sposób, trzeba mieć jednak dobry słuch. Słuch Elisabeth Åsbrink jest nieomylny.
We fragmencie przygotowywanego do druku „Pamiętnika II” Henryk Grynberg wraca do debaty o filmowych reprezentacjach Holocaustu. Jak najgłośniejsze w ostatnich latach polskie filmy poświęcone tej tematyce odebrano w Stanach Zjednoczonych?
Była sobie raz Elżunia Umierała sama Bo jej tatuś na Majdanku W Oświęcimiu mama Ten wstrząsający wierszyk, odnaleziony podobno w buciku małej dziewczynki na Majdanku, przytacza Henryk Grynberg w swoim felietonie w Magazynie Świątecznym „Gazety Wyborczej”. Przeczytałem go w Wielką Sobotę i uzmysłowiłem sobie moją kompletną niewiarę w to, że Bóg jakoś się z nami […]