Skandalizująca „Uczta Cypriana”, dziełko „O sekretach białogłowskich” przestrzegające przez żelazem ukrytym w kobiecej waginie, ezoteryczne poematy orfickie, traktaty demonologiczne… Dla każdego miłośnika osobliwości literackich seria Bibliotheca Curiosa to kopalnia złota. Obecnie jest jednym z ciekawszych przedsięwzięć wydawniczych w polskiej humanistyce.
Chcecie mieć naukę i szkolnictwo wyższe na wielu poziomach scentralizowane, technokratycznie i zgoła dyktatorsko zarządzane? De facto wykluczające nonkonformizm, a zatem i wolność myślenia, negujące wartość sił rozproszonych, podporządkowujące „peryferia” państwowemu i globalnemu „centrum”? No to będziecie je mieli.
Dziś badając literaturę, pytamy zazwyczaj o to, jakie dyskursy polityczne ją kształtują, jak przedstawia ona fakty historyczne, jak emancypuje lub tłamsi dane mniejszości. Problem w tym, że przestaliśmy ją pytać o sprawę najistotniejszą – o znaczenie tekstu literackiego.
Intuicyjnie podjęta decyzja jest co najmniej równie dobra, jak rezultat racjonalnego rozumowania. Jednak jakość intuicji jest całkowicie zależna od naszej wiedzy humanistycznej. Bez niej każde społeczeństwo staje się łatwym przedmiotem manipulacji.
Nie dla zysku” to książka opisująca globalny kryzys nauk humanistycznych. Czy zawarte w niej tezy i rekomendacje sprawdzą się także w polskim kontekście?
Znajdujemy się w samym środku kryzysu o niespotykanych rozmiarach i o śmiertelnie poważnym, ogólnoświatowym znaczeniu.
„Nie dla zysku” Marthy Nussbaum to ważna praca, a zarazem głos wołającego na puszczy. To dramatyczny apel o obronę tego, co dla naszej cywilizacji najważniejsze, najbardziej płodne, najbardziej perspektywiczne – nauk humanistycznych. Marginalizowanie ich to kres kultury w jej dotychczasowej formie.
Nussbaum podziela typową dla liberałów wiarę, że wszystko da się załatwić, kształtując odpowiedni etos, a silna i niezależna humanistyka może współistnieć z silnym i dobrze prosperującym kapitalizmem. To wiara naiwna.
Prawdziwa obrona humanistyki powinna zamachnąć się nie tylko na pojęcie „zysku”, lecz również „pożytku społecznego”. Powinna pokazać wagę nauczania tego, co niepożyteczne i nieprzydatne. Niestety Martha Nussbaum takiej obrony się nie podejmuje.
W „Gazecie Wyborczej” z 25 września Daniel Flis napisał o tym, jak PiS kusi humanistów. Trzeba tę wypowiedź uzupełnić o informację, jak PO zniechęca te środowiska.
„Zagłada Żydów europejskich” Raula Hilberga to pierwsza naukowa synteza ludobójstwa Żydów napisana z takim rozmachem i wywołująca tak gorące spory wśród historyków. Jej polskie tłumaczenie otrzymaliśmy dopiero teraz – dzięki uporowi tłumacza, prywatnego fundatora i Centrum Badań nad Zagładą Żydów. Nareszcie.
Początek roku akademickiego skłonił mnie do ponownej refleksji nad opublikowanym jakiś czas temu w „Znaku” esejem Tadeusza Gadacza „Studia i odpowiedzialność”. Publikacji tej towarzyszyła debata na temat roli uniwersytetu we współczesnym społeczeństwie.
Niektóre książki mają swój rodowód w więzieniu. Wartości, takie jak prawa człowieka, wolność słowa, wyrastają czasem bezpośrednio z doświadczenia przemocy. Nauki społeczne nie zawsze są „theory driven” i czasem biorą swój początek z doświadczenia życiowego badacza.