Książka Romana Kuźniara to ważna i śmiała próba odpowiedzi na podstawowe pytania, które rodzi obecne w świecie zło. Czy istnieje jakiś porządek polityczny, który pozwala je zminimalizować? Skąd się ono bierze w sferze publicznej? I co w polityce oznacza zły moralnie czyn?
W Polsce istnieją trzy drogi myślenia o hiszpańskiej wojnie domowej. W pierwszym, rozpowszechnionym w PRL-u, wojna to proletariacka rewolucja. W drugim, będącym odreagowaniem tego pierwszego, dokonuje się próby wybielania faszystów. W trzecim źródłem jest literatura piękna (Orwell, Weil, Hemingway, Bernanos). Pora wojnę domową w Hiszpanii opowiedzieć zupełnie inaczej.
Mamy dziś coraz mniej tolerancji dla hipokryzji. Jeżeli codzienność jakiegoś filozofa była jaskrawo sprzeczna z poglądami, które głosił, to uważamy, że na jego filozofii ciąży skaza fałszu. To jednak pogląd niemądry. W swojej najnowszej książce powiela go – i to niekonsekwentnie – Piotr Nowak.
„Żółty książę” Wasyla Barki to przejmująca, klasyczna już opowieść o wielkim głodzie w Ukrainie w latach 1932–1933. Czytana dziś zmusza nas do rozważań nad istotą rosyjskich prób ujarzmienia Ukraińców. Również tej, która dzieje się na naszych oczach.
Dla Simona Leysa Orwell jest jednym z najważniejszych antytotalitarnych pisarzy epoki. Ale belgijski krytyk potrafi też pokazać skazy na wizerunku tego laickiego świętego. Praktykowanie ascezy było w jego życiu, tak jak u Simone Weil, doprowadzone niemal do granic masochizmu.
„Chiny wykorzystują Rosję jako dźwignię na państwa zachodnie, sposób destabilizowania Europy, bo tam, gdzie dwóch się bije, trzeci korzysta. Jednak jednoznaczne opowiedzenie się po stronie Rosji w wojnie z Ukrainą oznacza utratę szeregu potencjalnych sprzymierzeńców, koniec balansowania i problemy wizerunkowe. Po co to Chinom?” – mówi prof. Krzysztof Kozłowski, prorektor SGH.
Leonid Iljicz Breżniew zmarł na Kremlu w nocy z 9 na 10 listopada 1982 roku. Jego państwowy pogrzeb był dość osobliwy. Zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że radzieckie władze deklarowały ateizm i niechęć do religii.
Białoruski reżim przez ostatni rok stał się systemem totalitarnym. Wiodącą ideologię zastąpiła bezkarność służb gwarantowana przez rządzących.
W nowej biografii Baumana to Leszek Kołakowski stanowi najważniejszy punkt odniesienia dla Domosławskiego i nie trudno zgadnąć, kogo z tej dwójki obdarza on większą sympatią. Pod względem dorobku Bauman i Kołakowski to jednak dwie różne ligi. Pierwszy jest co prawda świetnym aforystą i „czułym narratorem naszych lęków i nadziei”, ale to drugi pozostaje kartografem kreślącym mapę Ducha. A to z Ducha rodzą się nadzieje.
„Jeśli jesienią PiS zwycięży po raz kolejny, na co będą miały wpływ wybory europejskie, to nie będziemy mieli wolnych wyborów przez następne pokolenie. To wiąże się z zabraniem nam podstawowych praw, jak wolność słowa, mediów, demonstracji. To także dostęp do niezależnych, bezstronnych sądów, które mają nas chronić przed nieograniczonymi niczym represjami wobec obywateli”, mówi kandydat Koalicji Europejskiej i współzałożyciel inicjatywy Wolne Sądy.
Można się zżymać, że w 1956 roku doszło tylko do „liberalizacji bez demokratyzacji” albo do „skanalizowanej rewolucji”. Nie sposób jednak zaprzeczyć, że otworzyła się wówczas Polska, w której dało się lepiej żyć: poetce, włókniarce, chłopu i właścicielowi warsztatu stolarskiego.
Pierwsza połowa lat 50. to okres najgłębszej zależności od ZSRR i najgwałtowniejszych prób objęcia całej rzeczywistości ideologicznym scenariuszem. Owemu skryptowi brakowało jednak spójności, a społeczeństwo miało nań swoje sposoby. Doskonale widać to na przykładzie Planu Sześcioletniego.
„Jeżeli nie chcemy w przyszłości recydywy komunistycznego – oraz wszelkiego innego – totalitaryzmu, to pierwszym krokiem ku temu winno być jego zrozumienie”, pisze Mateusz Kuryła. I stawia pogłębione pytania. Samo bowiem stwierdzenie, że faszyzm i komunizm były złe, nie jest już odkryciem.
„Śmierć Stalina” to częściowo farsa, a częściowo szkic na temat okrucieństwa władzy. Brytyjsko-francuski film o przewrocie pałacowym Chruszczowa jest świetną komedią, od której włos się jeży na głowie.
Uchodźca, podobnie jak przysługujące mu jakoby prawa człowieka, jest wynalazkiem nowoczesnej Europy. Jeżeli jakąś figurę człowieczeństwa da się uczynić symbolem XX-wiecznych doświadczeń naszego kontynentu, to tę właśnie.