Oczekiwana
jej kroki tak daleko
liście opadłe?
tłum. Agnieszka Żuławska-Umeda
Czy przyjaciel nadchodzi?
Słyszę kroki z oddali,
i szelest liści –
tłum. Ryszard Krynicki
Machibito-no
ashioto tooki
ochiba-ka-na
待人の
足音遠き
落葉かな
Buson [ze zbioru „Busonkushû”, 1784]
Haiku ma jedynie siedemnaście sylab o wewnętrznym podziale 5/7/5. To najkrótsza forma poetycka, jaką można znaleźć w literaturze. Pierwotnie był to początkowy wers (hokku) poematu wiązanego (renga), który z czasem się usamodzielnił. Nie sposób zrozumieć haiku bez znajomości japońskiej kultury i tradycji, na które znaczący wpływ miały liczne ruchy religijne, w tym buddyzm oraz zen. Twórca haiku, inaczej niż europejski poeta, nie mówi o sobie wprost. By usłyszeć jego głos, musimy bacznie słuchać i patrzeć, na co zwraca naszą uwagę.
W każdym haiku jest słowo, które zakotwicza je w konkretnej porze roku, tzw. kigo. W tym akurat wierszu taką funkcję pełnią „opadłe liście” (ochiba), dzięki którym od razu wiemy, że Buson, autor wiersza, pisze o jesieni. Haiku stara się uchwycić to, co ulotne; opisuje chwilowy błysk na tle nieporuszonej wieczności.
Musimy pamiętać, że japońska poezja jest meliczna. Wiele wyrazów to homofony – czyli formy brzmiące identycznie bądź podobnie – na których nieraz opiera się gra słów. Japończycy uwielbiają subtelny humor. Często homofon daje nam wskazówkę interpretacyjną, czego nie sposób oddać w tłumaczeniu.
Buson tworzył pięćdziesiąt lat po Bashō. Można powiedzieć, że był japońskim intelektualistą, zwłaszcza na tle innych twórców, którzy kierowali się przede wszystkim intuicją. Piękno człowieka było dla niego równie ważnym tematem, co piękno przyrody. Był poetą i malarzem. Pragnął odkryć porządek w chaosie.
Rubrykę prowadzi Alicja Rosé.
Zapraszamy serdecznie 8 października (środa) o godz. 19.00 na spotkanie o japońskiej poezji haiku i jej przekładzie z Ryszardem Krynickim oraz Agnieszką Żuławską-Umedą.
Pretekstem do spotkania jest nowo wydany tomik haiku Ryszarda Krynickiego.
Na tomik składają się zarówno utwory samego poety, jak i Haiku Mistrzów w przekładzie Ryszarda Krynickiego. Tomik ukazał się w tym roku nakładem Wydawnictwa a5.
Więcej szczegółów na facebookowej stronie wydarzenia.
