Bardzo, bardzo, bardzo czekałam na tę książkę! „Cuda niewidy. Zagadki dla młodszych i starszych” Marianny Oklejak to fantastyczny rarytas dla takich etnowielbicielek jak ja. To naturalna kontynuacja wydanej już prawie dwa lata temu książki „Cuda wianki. Polski folklor dla młodszych i starszych”. Świetnie, że wydawnictwo Egmont zdecydowało się na tego typu publikacje, które w niebanalny sposób prezentują szeroką paletę i różnorodność polskiej kultury ludowej.
Autorka tekstów i ilustracji w obu tytułach pokazuje nam świat przepięknych ornamentów, barw, wzorów, haftów, wycinanek, pośród których umiejscawia fragmenty rymowanych tekstów, przyśpiewek zaczerpniętych z gwary ludowej lub na nich wzorowanych.
„Cuda niewidy. Zagadki dla młodszych i starszych” to książka w twardej czarnej oprawie z czerwono-pomarańczowymi wycinankowymi elementami fantastycznych ptaków, kwiatów i roślin, żab, koników, wiewiór, korali, butów, tajemniczych kluczy i pierścieni. Jednym słowem, cała masa bohaterów, których spotykamy we wnętrzu książki. Swoją drogą to ciekawe, że komisja okładkowa wydawnictwa nie odrzuciła czarnego projektu okładki. Z własnego doświadczenia w projektowaniu książek dla dzieci wiem, że czerń działa na redaktorów i działy promocji książek dziecięcych jak płachta na byka. Zdaniem wielu czerń odstrasza rodziców i tytuł z czarnym tłem nie ma powodzenia i szansy na finansowy sukces.
Jak się cieszę, że czerń wraca do łask! Jak się cieszę, że autorka tej okładki potrafiła przekonać do własnej wizji artystycznej! Czerń to kolor, który dodaje tej publikacji charakteru i tajemniczości. Joanna Oklejak nie boi się czerni ani ciemnych ilustracji. W odpowiednich miejscach kontrastuje je z jasnymi barwami i bielą tła, przeplatając je ze sobą i nadając całości odpowiedni rytm. Wszystko w tej zlepionej ze sobą obrazkowo-ludowo-tekstowej historii jest dokładnie przemyślane i zaplanowane.
Książka – choć na każdej stronie zamieszczono dosłownie kilka wersów – nie daje się tak po prostu przekartkować i pobieżnie przeczytać. Kryje ona w sobie dwie ścieżki fabularne prowadzące do finału opowieści. Już na wyklejce i stronie przedtytułowej, pojawiają się dwa proste symbole: klucz i dziurka od klucza. Dają nam do myślenia i zapowiadają, że to Ty, Drogi Czytelniku, wybierzesz odpowiedni klucz i drzwi do dalszej opowieści.
A historia zaczyna się tak:
„Dolo, moja dolo, gdzieś mi się podziała:
bieda w komin się wcisnęła,
chatka rozleciała.
Pójdę w świat
– ja i brat!”
Było sobie zatem dwóch braci. Sami zostali na świecie i nie mieli nikogo oprócz siebie. Rodzice umarli i braciom bardzo źle się wiodło. Zaczęli się kłócić i nie mogli na siebie patrzeć. Aż w końcu postanowili szukać szczęścia w obcym świecie. I co dalej?
Dalszą część tej historii autorka sprytnie kamufluje w etnoilustracjach i ludowych rymowankach. I od Twojej uwagi, spostrzegawczości i sprytu, Drogi Czytelniku, zależy, którą trasę w rozwikłaniu licznych zagadek obierzesz. Którym kluczem jakie drzwi otworzysz. Bo świat prezentowany w tej książce pełen jest przedziwnych niespodzianek, pułapek i zwrotów akcji. Mnóstwo tu wycinankowych dziwolągów, wróżek, wiedźm, dziwacznych zwierząt, magicznych roślin i wzorów. A wszyscy ci ludowo-wycinankowo-baśniowi bohaterowie raz ułatwiają, raz utrudniają podróż do szczęśliwego celu. Ten zaś, w ostatniej rozkładówce, zostaje podsumowany przez krótki tekst wyjęty prosto z ludowej haftowanej kuchennej makaty. Prawda stara jak świat: „Przyjaźń buduje, niezgoda rujnuje”!
Oba tytuły Marianny Oklejak fascynują mnie, zarówno w sferze graficznej, jak i fabularnej. Są dla mnie głęboko i całościowo przemyślanymi projektami. Tak się dzieje, gdy ilustrator/grafik nadaje swojej fascynacji, w tym wypadku polskim folklorem, treść. Gdy w całości panuje i nad tekstem, i nad obrazem, i nad projektem typograficzno-graficznym. Potrafi znaleźć współczesny klucz, otwierający przed czytelnikiem fantastyczną paletę ludowych skarbów, jednocześnie ją uaktualniając i wypełniając nowym znaczeniem.
Książki:
Marianna Oklejak „Cuda wianki. Polski folklor dla młodszych i starszych”, „Cuda niewidy. Zagadki dla młodszych i starszych”, wyd. ART. Egmont, Warszawa 2015, 2017.
Rubrykę redaguje Paulina Zaborek.
