Szanowni Państwo!
W chwili, gdy piszemy wstępniak do tego numeru, na świecie zostało potwierdzonych już 2,4 miliona przypadków koronawirusa, a ponad 165 tysięcy osób zmarło. W walce z pandemią rządy na całym świecie wprowadzają szeroki zestaw restrykcji społecznych, które ograniczyły działalność niemal wszystkich gałęzi gospodarki. Skala i rodzaj wprowadzanych obostrzeń różni się w zależności od danego państwa, ale co do zasady cel pozostaje ten sam – ograniczyć możliwość interakcji społecznych do minimum. Ma to pozwolić na ograniczenie rozprzestrzenienia się wirusa i opanowanie sytuacji. Rygorystyczne restrykcje przynoszą efekty nawet w krajach, które najbardziej ucierpiały w wyniku pandemii, co pokazuje sytuacja Włoch czy Hiszpanii. Konsekwencją takiego postepowania jest jednak załamanie gospodarcze i recesja. Nasuwa się więc pytanie: czy jest inny sposób na walkę z epidemią niż wprowadzenie krajowego lockdownu? Tym bardziej że, jak twierdzą naukowcy, pandemia koronawirusa zostanie z nami co najmniej do momentu wynalezienia szczepionki, co zajmie minimum rok, a jesienią należy się spodziewać kolejnej fali zachorowań. Możliwe, że inne rozwiązanie problemu znaleźli Szwedzi.
Ich sposób walki z pandemią wyróżnia się na tle całej Europy, w tym Norwegii i Finlandii, gdzie wprowadzono ostre restrykcje. Rząd w Sztokholmie wystosował szereg zaleceń dotyczących epidemii, ale nie były one objęte sankcjami, nie ma nawet rekomendacji dotyczących noszenia maseczek. W kraju otwarte są bary, restauracje, a szkoły podstawowe funkcjonują normalnie, a licea oraz uniwersytety zdalnie. Zwolennicy takiego rozwiązania przekonują, że całkowita liczba zgonów spowodowanych koronawirusem będzie podobna do sytuacji, w której wprowadzono by radykalne restrykcje, ale szkody dla gospodarki będą znacznie mniejsze.
Szwedzi odwołują się przy tym do „szwedzkiej indywidualności” oraz wysokiego zaufania społecznego zarówno do instytucji państwowych, jak i do innych obywateli. Władze zdają się przekazywać większość odpowiedzialności na ludzi, ufając, że zachowają oni odpowiednie środki ostrożności. To częściowo potwierdzają dane Google’a dotyczące użytkowników, którzy zgodzili się na udostępnianie swojej lokalizacji. Z raportu aktualizowanego co kilka dni wynika, że mieszkańcy Sztokholmu znacząco ograniczyli przebywanie w miejscach publicznych i poddają się „autokwarantannie”.
Na unikalny zestaw cech, który charakteryzuje szwedzki przypadek, zwraca uwagę szwedzki historyk idei i pisarz prof. Sverker Sörlin, który sam który został zakażony koronawirusem. W rozmowie z Jakubem Bodzionym Sorlin wskazuje, że odpowiedź na kryzys według Szwecji to rodzaj „kolektywnego indywidualizmu”, który jest możliwy dzięki stosunkowo wysokim zabezpieczeniom społecznym, wysokiemu poczuciu wzajemnej odpowiedzialności i zaufaniu do nauki. Podkreśla jednak, że Szwecja ma niską gęstość zaludnienia, co pozwala ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusa. Zauważa też, że w przeciwieństwie do Włoch i Hiszpanii bardzo rzadko w Szwecji kilka pokoleń rodziny mieszka pod jednym dachem, co ułatwia izolację starszych ludzi.
Szwedzi są jednak podzieleni w ocenie walki z pandemią. Z niepewnością wypowiada się prof. Paul Franks, epidemiolog, który pracuje na jednym ze szwedzkich uniwersytetów. Franks w rozmowie z Tomaszem Sawczukiem podkreśla, że „nikt nie wie, jak będzie wyglądać rzeczywistość za rok. Myślę, że rząd rozumie, że stosowana strategia nie prowadzi do powstrzymania wirusa przed przenoszeniem się. Chodzi raczej o to, by zmniejszyć tempo jego rozprzestrzeniania, a jednocześnie jak najlepiej chronić wrażliwe grupy ludności”.
Jakie są rezultaty przyjętej strategii walki z koronawirusem? Obecnie w Szwecji zarażonych jest ponad 14 tysięcy osób, a zmarło 1540. Dla porównania, w sąsiedniej Norwegii przypadków jest o połowę mniej, a zmarło 165 osób. W Finlandii zarażonych jest 3868 osób, a liczba zgonów wynosi 94.
Twarzą szwedzkiego podejścia do pandemii jest Anders Tegnell główny epidemiolog kraju, który przekonuje, że bez wprowadzenia radykalnych restrykcji Szwedzi szybciej zyskają odporność populacyjną [ang. herd immunity].
Ta polityka została ostro skrytykowana przez wielu szwedzkich ekspertów. Ponad 2 tysiące ekspertów chorób zakaźnych i epidemiologii opublikowało list, w który apelowali do Tegnella o zmianę strategii i wskazywali, że obecne podejście prowadzi do katastrofy. O zgubnych konsekwencjach budowania odporności zbiorowiskowej bez szczepionki ostrzegają również inni naukowcy. Wraz ze wzrostem liczby przypadków zdecydowano się na zakaz publicznych zgromadzeń ponad 50 osób, następnie zakazano wizyt w domach opieki. Na krytykę szwedzkiego podejścia odpowiada prof. Aleh Cherp z Uniwersytetu Lund. Na łamach „Kultury Liberalnej” wskazuje na to, że działania władz w Sztokholmie opierają się na naukowych podstawach i mają na celu ochronę społeczeństwa, a przypisywanie im złych intencji jest absurdalne.
Zapraszamy do lektury!
