Joanna Erbel
Wypowiedz się o kulturze!
W dniach 23-25 września odbędzie się w Krakowie VI Kongres Kultury Polskiej. Jego celem będzie dokonanie bilansu dotychczasowego dorobku kultury polskiej, refleksja nad jej obecną oraz przewidywaną kondycją, a w konsekwencji – wypracowanie nowych rozwiązań, które pozwolą uprawnić działanie sektora kulturalnego. To, w którą stronę pójdą zmiany, zależy w dużym stopniu od tego, jak szeroko uda się spojrzeć na kwestię kultury i zdiagnozować palące problemy.
Warto zadać sobie pytanie, czy chcemy zostawiać kwestie kultury pracownikom ministerstwa, czy wziąć aktywny udział w poszukiwaniu optymalnych dla nas rozwiązań? W pierwszym przypadku możemy mieć pewność, że niektóre kwestie zostaną pominięte, jeśli nie ze złej woli, to ze względu na szeroki zakres kultury. W drugim mamy do wyboru kilka możliwości. Pierwszą z nich jest przyjście w najbliższy wtorek, 30 czerwca, o godzinie 17.30 do dawnej kawiarni Nowy Świat w Warszawie (ul. Nowy Świat 63) na warsztaty z warszawskiej kultury niezależnej. Są one organizowane przez Fundację Bęc Zmiana, a prowadzone przez Martę Białek, Alinę Gałązkę, Aldonę Machnowską-Górę i Kubę Szredera.
Druga możliwość to wzięcie aktywnego udziału we wrześniowym Kongresie Kultury.
Trzecia – aktywne włączenie się w dyskusje na forum e-kongresu KKP. Ten ostatni ma uzupełniać dyskusje toczące się podczas Kongresu wrześniowego i stanowić istotny punkt odniesienia dla Ministerstwa Kultury. W jego ramach mają być prowadzone różne wątki: „Społeczeństwo obywatelskie, demokracja, edukacja obywatelska” (wątek „Edukacja dzieci i młodzieży przez kulturę” moderowany przez Martę Białek-Graczyk oraz „Klastry kultury” przez Pawła Szlachtę); „Ekonomika kultury” (wątek „Prawo autorskie” moderowany przez Ryszarda Markiewicza i Tomasza Targosza oraz „Kultura jako product turystyczny” przez Magdę Srokę) oraz „Wpływ kultury i sztuki na kreowanie przemian społecznych” (wątek „Rewitalizacja przestrzeni postindustrialnej” moderowany Monikę Dzięgielewską-Geitz).
W ramach e-kongresu obecny jest również, moderowany przeze mnie, wątek „Projekty kulturalne i artystyczne w przestrzeni publicznej”. Sztuka w przestrzeni publicznej jest obszarem, który ostatnio coraz chętniej eksplorowany jest przez artystów i miejskich aktywistów. W czerwcu przestrzeń miejska była głównym tematem festiwalu „ArtBoom” w Krakowie oraz „Urban Legend” w Poznaniu. W ubiegły weekend w Warszawie otwarty został Park Rzeźby w Parku Bródnowskim, a kilka dni później – w ramach projektu Yael Bartany „Mur i wieża” – na Muranowie stanął żydowski kibuc. W ten sposób sztuka jest nie tylko kwestią teoretyczną, ale coraz częściej staje się elementem naszego codziennego doświadczenia. Mijamy ją codziennie, przemierzając miasto, jak w wypadku palmy na warszawskim rondzie de Gaulle’a (projekt Joanny Rajkowskiej „Pozdrowienia z Alej Jerozolimskich”) czy obecnych w wielu miastach Polski murali grupy Twożywo.
Niezależnie od tego, czy znajdują naszą akceptację, czy wywołują oburzenie, projekty artystyczne w przestrzeni miejskiej wskazują na palące kwestie społeczne. Stają się rzecznikami grup wykluczonych, piętnują dysfunkcjonalność rozwiązań architektonicznych i urbanistycznych. Mogą służyć integracji lokalnych wspólnot albo ujawniać napięcia, o których chcielibyśmy zapomnieć.
Przestrzeń publiczna jest nie tylko nową przestrzenią dla sztuki, ale jednocześnie obszarem, w który każdy z nas jest ekspertem bądź ekspertką. Chciałabym, abyśmy potraktowali obiekty artystyczne w przestrzeni publicznej jako pretekst do dyskusji nie tylko o samej kulturze, ale również o wszystkich tematach, które dane obiekty prowokują. Jakie znaczenie mają dla nas pojawiające się w przestrzeni publicznej obiekty? Czy sztuka w przestrzeni publicznej może być narzędziem polityki społecznej? Czy ich potrzebujemy, czy może są one dla nas zupełnie zbędne? Które lubimy najbardziej, a na jakie nie wyrażamy zgody? Czego oczekujemy od kultury?
Zapraszam do dyskusji!
* Joanna Erbel, feministka, socjolożka, współzałożycielka Stowarzyszenia Duopolis, członkini Krytyki Politycznej.
