Kultura Liberalna Extra
dodatek pod redakcją Katarzyny Kazimierowskiej
* * *
Marta Wójcicka
Jak przetrwać?
Design, który respektuje środowisko naturalne, połączony z recyclingiem, jest mocną tendencją w światowym wzornictwie. Podczas projektowania ciągle nowych przedmiotów trudno oprzeć się refleksji dotyczącej eksploatacji naturalnych zasobów Ziemi, narastającego konsumpcjonizmu czy w końcu nietrwałości nowo wytworzonych rzeczy. Funkcjonujemy w obiegu kupowania, używania, kolekcjonowania, wyrzucania, dzielenia się obiektami. Człowiek dwudziestego pierwszego wieku tonie w ilości wyprodukowanych, posiadanych i zużytych przedmiotów. Rzadko kiedy zdajemy sobie sprawę z procesu czy podróży, jaką przechodzi przedmiot zanim trafi w nasze ręce. Jednocześnie recycling i sustainability stały się globalnymi tendencjami i tematem poszukiwań dobrych rozwiązań w prawie każdej dziedzinie życia. Można je sprowadzić do pytania: jak przetrwać?
Mimo tej „nowej religii”, tylko jeden produkt na 10 000 powstaje od początku do końca w duchu „zrównoważonego rozwoju”. Jakby wyglądało społeczeństwo „zrównoważone”, co byśmy jedli, jak bylibyśmy ubrani, jakie przedmioty by nas otaczały? To małe ćwiczenie dla wyobraźni uświadamia nam, jak ważne miejsce w naszym życiu zajmuje design i jak silnie dobrze zaprojektowany produkt może wpływać na naszą codzienność. Może zrewolucjonizować wiele rzeczy, jeśli weźmiemy pod uwagę to, co „komunikuje”, w jakim procesie powstaje, jak jest używany. Zastanawia mnie, czy jakikolwiek obiekt zaprojektowany tak, by starczał na znacznie dłużej niż zazwyczaj, ograniczyłby nasze potrzeby, wydatki, jednym słowem ograniczył konsumpcyjne szaleństwo. Torba, sweter, fotel na całe życie? Czy to możliwe? Nuda? Cradle to cradle protocol to zasady, według których towary powinny być projektowane oraz produkowane z poszanowaniem środowiska. Ich cechą ma być właśnie wytrzymałość, możliwość recyklingu lub biodegradacji. Ich produkcja jest jednak zbyt kosztowna, by mogła stać się opłacalna na szeroką skalę i zapobiec kryzysowi ekologicznemu. Póki co „zielone” życie jest zbyt kosztowne. Jak przetrwać zatem?
Realizując od kilku lat Przetwory, stawiamy się na przeciwległym biegunie wobec masowej produkcji, pokazujemy inny stosunek do produktu, promując idee DIY (do it yourself), wspierając unikatowe projekty. Tutaj zaproszenie do projektowania dostaje każdy: liczy się kreatywność i poszukiwanie oryginalnych rozwiązań. Trudno iść w tej idei dalej, zastanawiać się, czy materiał, z którego korzystają artyści, powstał bez szkody dla środowiska. Przynajmniej na tym drugim etapie, „życia po życiu”, opóźniamy proces starzenia – nie pozwalamy rzeczom tak szybko trafić na śmietnik, a to już się liczy. Po ponad dwudziestu latach zachłyśnięcia się nową Polską, rodzimy design, a społeczna odpowiedzialność staje się coraz większa. Przetwory są polem manifestacji tej nowej idei czy może raczej maleńkim przedpolem świadomego projektowania (w domyśle: sustainable design).
Bibliografia:
Annie Leonard, „The Story of Stuff”, http://www.storyofstuff.com/.
Alex Steffen, „Worldchanging: A User’s Guide for the 21’st Century”.
Michael Braungart, William McDonough, „Cradle to cradle: Remaking the Way We Make Things”.
Bruce Sterling, „2000 manifesto” [w:] Viridian Design.
John Thackara, „In the bubble, designing in a complex world”.
Ed van Hinte, „Eternally Yours. Time in designing”.
Alastair Fuad-Luke, „EcoDesign: the sourcebook”.
Shoshana Berger, Grace Hawthorne, „Ready Make. How to make everything”.
* Marta Wójcicka, producentka spektakli, absolwentka Akademii Teatralnej w Warszawie, animatorka kultury. Koordynatorka wydarzeń kulturalnych EXPO 2000 w Hanowerze, stażystka Instytutu Kultury Polskiej w Nowym Jorku. Od 2000 roku autorka i realizatorka projektów Stowarzyszenia Artanimacje.
„Kultura Liberalna” nr 106 (3/2011) z 18 stycznia 2011 r.
