Szanowni Państwo,
trudno w to uwierzyć! Minęło już 25 lat, od kiedy pewien filozof polityki zyskał światową sławę, gdy na łamach czasopisma „The National Interest” zapytał o ostateczny tryumf liberalnej demokracji i związany z nim koniec historii. Wiele osób ostro skrytykowało kategoryczność tezy Francisa Fukuyamy. Dziś można podejrzewać, że niemało osób skrycie kibicowało jednak politologowi, życząc jemu (i sobie), aby piękna opowieść o sukcesie dobra nad złem okazała się prawdą.
Niestety, w 2014 roku to już tylko piękne wspomnienia. Mamy do czynienia z niepokojącym trendem: pochwałą nieliberalnej demokracji. Kolejne państwa chwalą sobie ustrojowe eksperymenty. Węgry, Turcja, Rosja – to zaledwie trzy najbardziej znane przykłady. Określenie „nieliberalna demokracja” dla przywódców tych krajów bynajmniej nie jest obelgą. Pomysłom na sprawowanie władzy przez „mocnych ludzi” z wielkim zainteresowaniem przyglądają się partie eurosceptyczne i skrajnie prawicowe.
Dokąd w XXI wieku zmierzają ustroje państw Europy? W jaki sposób zmiany porządku politycznego na Węgrzech i w Turcji mogą wpłynąć na kraje Europy Środkowo-Wschodniej? Czy Rosji Putina uda się wyeksportować swój ustrój za jej zachodnie granice? Jak to się stało, że Indie przyjmowały demokrację i liberalizm – europejskie idee – w opozycji do Starego Kontynentu? I czy dziś może to sprawić, że nie podążą w tę samą stronę, co Europa?
Te i wiele podobnych pytań podejmowali uczestnicy XXI Debaty Tischnerowskiej pt. „O nieliberalnej demokracji”, która odbyła się 2 października na Uniwersytecie Warszawskim. W debacie wystąpili: wybitny bułgarski politolog i autor książek takich jak „Demokracja nieufnych” Iwan Krastew, historyk idei i autor wielu książek z dziedziny historii myśli społecznej Marcin Król z Uniwersytetu Warszawskiego oraz antropolożka i socjolożka z Graduate Center w Genewie Shalini Randeria, która od stycznia 2015 r. obejmie funkcję rektorki Instytutu Nauk o Człowieku we Wiedniu. Dyskusję poprowadził amerykański historyk, autor m.in. bestsellerowej historii II wojny światowej „Skrwawione ziemie” profesor Timothy Snyder z Yale University. Natomiast otworzyli prorektorka Uniwersytetu Warszawskiego, socjolożka Anna Giza, Marcin Król oraz Karolina Wigura, szefowa działu politycznego „Kultury Liberalnej”. W najnowszej „Kulturze Liberalnej” prezentujemy Państwu skrócony zapis tej dyskusji.
XXI Debata Tischnerowska stanowiła nowe otwarcie legendarnego cyklu spotkań, poświęconego pamięci ks. Józefa Tischnera, jednego z założycieli wiedeńskiego Instytutu Nauk o Człowieku (IWM). Pierwsze 20 dyskusji zorganizowano w latach 2005-2010. Gośćmi byli wybitni intelektualiści i postacie życia publicznego, jak: Leszek Kołakowski, Timothy Garton Ash, Henryka Bochniarz, Giuliano Amato, Ralf Dahrendorf, Mirosława Grabowska, Joschka Fischer, Bronisław Geremek, Joanna Kluzik-Rostkowska, Simon Peres, Michael Sandel, Charles Taylor, Adam Michnik i wielu, wielu innych. Dyskutowano wówczas m.in. o przyszłości Europy, globalnej zmianie klimatu, wielkich pytaniach moralnych, o publicznej roli religii… Moderatorami debat byli zawsze pierwszy rektor IWM Krzysztof Michalski i Marcin Król. Dziś, ponad rok po śmierci Krzysztofa Michalskiego, wróciliśmy do tej tradycji, kontynuując organizację najsłynniejszych debat ostatniego 25-lecia.
Organizatorami debaty byli Instytut Nauk o Człowieku we Wiedniu i Uniwersytet Warszawski. Zaś współorganizatorem – „Kultura Liberalna”. Patronat medialny nad debatą objęły „Gazeta Wyborcza”, TVN 24 i Radio TOK FM.
Zapraszamy do lektury!
Jarosław Kuisz, Karolina Wigura
Stopka numeru:
Autor zdjęć: Maciej Spychał
Współpraca: Łukasz Pawłowski, Błażej Popławski, Piotr Szymański, Anna Olmińska, Konrad Kamiński, Marcin Żuraw, Jakub Sypiański, Viktoriia Zhuhan.
