Stefan Maciąg

Objąć metropolię

Na przykładzie Warszawy można przekornie powiedzieć, że stosunek do przestrzeni miejskiej po 1989 roku nie zmienił się. Wszyscy mają jej naturalną potrzebę, a zmieniły się tylko warunki. W dodatku decydenci mentalnie nie są przygotowani do nowej sytuacji – funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej, rozumowania kategorią „interesu miasta”. Nie widzą strat miasta, wynikających z nieodkrytego potencjału kulturowego tego miejsca w Europie i szans na nową jakość przestrzeni miejskiej, wynikającej z paradoksu „opóźnienia kulturowego”. Nie rozumieją lub nie chcą rozumieć, bo musieliby wznieść się na precedensowy, twórczy poziom liberalizmu w myśleniu o mieście jako Całości, jako Jedni, jako produkcie.

Fenomen Warszawy polega na tym, że znalazła się na otwartym rynku nie z określoną tożsamością, ale z ogromnym, nie odkrytym dotąd potencjałem kulturowym. Tożsamość mogłaby być kapitałem miasta, znaczącą kategorią ekonomiczną, bo globalizacja karmi się tożsamością, jest jej nośnikiem, wynosi wartości kulturowe wewnętrzne i zewnętrzne miejsc do skali globalnej lub je uniformizuje. Skoro jednak tożsamości brakowało, w tę pustkę braku wizji i idei miasta na początek wślizgnął się oczywiście „dyktat inwestora” i zrobił się chaos. Nie ma wizji miasta, więc nie ma jasnego odniesienia podejmowanych cząstkowych decyzji do Całości. Są natomiast interesy branżowe. Fragmentaryzacja nie służy konstytuowaniu się nowej jakości życia w przestrzeni miasta. Ale być może, za sprawą „spontaniczności” inwestorów, powstaje nowa liberalna kultura miasta, która charakteryzuje się utrwalaniem chaosu…

Póki mieliśmy cel wyznaczony – socjalizm – było do czego odnosić nasze kłopoty. Niestety, liberalizm w Polsce nie wypełnił się rozumem, nie rozbudził wyobraźni decydentów do skali rozumienia, że Warszawa – jako miasto historyczne o standardzie życia zgodnym z trendami XXI w wieku – jest okazją zaprojektowania produktu na rynek globalny; produktu o wielorakim znaczeniu kulturowym. Ze szkodą również dla mieszkańców – użytkowników.

* Stefan Maciąg, projektant, architekt wnętrz, scenograf.