Radosław Łopiński
Estetyka i świadomość przestrzeni
W latach 2003 – 2007 w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie miał miejsce cykl wykładów poświęconych – w dużym uproszczeniu – architekturze, przestrzeni miejskiej i ich poznawaniu. W wyniku tych cieszących się ponoć ogromną popularnością spotkań powstała piękna książka „Co to jest architektura? Tom II”. Stanowi ona zbiór esejów, których kręgosłupem jest architektura i jej oddziaływanie w przestrzeni. Nie jest to jednak nużący opis poszczególnych budynków czy też szczegółów określonych rozwiązań technicznych. Wykłady, które składają się na tę pozycję, idą znacznie dalej, sięgając do istoty ładu przestrzennego, jego społecznego oddziaływania, sposobu odbioru istniejących rozwiązań, a także różnych poglądów na kształtowanie przestrzeni miejskiej. Publikacja ta znakomicie oddaje istotę architektury i jej znaczenie w doświadczeniu odbiorców. Gama wyrażonych poglądów dowodzi, iż dyscyplina ta stanowi jeden z najistotniejszych komponentów tworzenia estetycznej wrażliwości, będąc równocześnie dziedziną interdyscyplinarną i kulturotwórczą. Prawdziwa architektura to nie pudełko klocków z instrukcją. Przestrzeń miejską trudno stworzyć bez chęci obserwacji pulsu miasta i ludzkiej interakcji. Jakkolwiek pozory mogą czasem mylić, mieszkańcy nie są ludzikami LEGO z wymiennymi, plastikowymi fryzurami, na których otoczenie nie oddziałuje.
Zebrane eseje, przygotowane przez wybitnych architektów i teoretyków architektury z całego świata, nie dają nam jednoznacznej recepty, gdzie i jak należy budować. Można odnieść wrażenie, że narzędzia do stworzenia rozwiązania również nie są ściśle określone. Czytając tę książkę, błyskawicznie dostrzegamy rzecz zdawałoby się oczywistą: na to pytanie nie ma odpowiedzi. Przecież już z własnej znajomości miast wiemy, że są miejsca, w których wyraźnie wyczuwalny jest ich duch. Ta trudna do określenia atmosfera nie jest przy tym wyłącznie zależna od urody budynków, chociaż ta nie powinna przynajmniej wpędzać w stany depresyjne. Wątpliwe zdaje się także, aby wyłącznie ludzka obecność była w stanie zmienić ten stan rzeczy. Nie sposób jednak zaprzeczyć, że przestrzeń miejska musi być wypełniona życiem, aby móc ożywić architekturę i dawać poczucie satysfakcji mieszkańcom. Zatem także sama forma zewnętrzna, krystalizacja bryły, choć niezwykle ważna, nie jest wystarczająca. Oczywiście łatwo stwierdzić, że architektura ma być np. ładna. Ale nie istnieje coś takiego jak wspólny gust, a osobom o różnym zapleczu wrażliwości estetycznej trudno będzie dojść do porozumienia. Przestrzeń miejska jest polem nieustannego ścierania się i współistnienia różnych wizji.
Zebrane wykłady poruszają wiele kwestii związanych z tworzeniem architektury i poglądami na interakcję między rożnymi strukturami miejskimi. W „Co to jest architektura? Tom II” znajdziemy tematy interesujące i ważne z punktu widzenia zarówno architektów, artystów, historyków, jak i psychologów lub socjologów. To publikacja przepełniona interesującym materiałem poświęconym m.in. istocie wykorzystania nowoczesnych technologii, ewolucji w sposobie patrzenia na miasta w ostatnich wiekach, zmianach w estetyce, wypełnianiu urbanistycznych dziur oraz przenikaniu się poszczególnych dziedzin nauki i sztuki na polu architektury. Treść esejów budzi w nas obraz przepełniony marzeniami, które nieustannie zderzamy z rzeczywistością. Interdyscyplinarność architektury oddaje także samo wydanie, które w bezbłędny sposób łączy w sobie estetykę znakomicie zaprojektowanego albumu z przekrojową i ciekawą treścią.
Książka:
„Co to jest architektura? Tom II”, Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków 2008 (wydanie dwujęzyczne: w języku polskim i angielskim)
„Kultura Liberalna” nr 56 (6/2010) z 9 lutego 2010 r.
Słowa kluczowe:
