Aleksandra Wilczura

Narodziny nowej nauki. O konferencji „Saidism in the XXI Century” (8-9 listopada 2010)

Stefan Żeromski twierdził, że wszystkie nowości przemysłowe przychodzą do Polski z Zachodu, zaś rewolucje, szczególnie te społeczne, przynosi „wiatr od Wschodu”. Tym razem jednak to z Polski pochodzi idea stworzenia nowej dziedziny nauki o nazwie nieco może przewrotnej, dzięki swojemu niezwykłemu podobieństwu (na szczęście wyłącznie pod względem fonetycznym) do słowa „sadyzm”. Jedyny związek między saidyzmem (ang. Saidism) a sadyzmem, którego mogliby upatrywać pomysłodawcy tego pierwszego, to niemal sadystyczne podejście saidystów do poszukiwania prawdy, odpowiedzi na pytania i wyzwania współczesności. I może jeszcze do aktywizmu społeczno-politycznego i walki o, jak trafnie określał je Edward W. Said, „przegrane sprawy”.

Fundamenty nowej dziedziny położone zostały podczas pierwszej międzynarodowej konferencji naukowej „Saidism in the XXI Century”, która odbyła się w ubiegłym tygodniu. Nazwę stworzyli doktoranci Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego, a pochodzi ona oczywiście od nazwiska wybitnego amerykańskiego intelektualisty pochodzenia palestyńskiego Edwarda W. Saida (1935-2003), w Polsce znanego głównie dzięki takim publikacjom, jak „Orientalizm”, „Kultura i imperializm” oraz (wspólnie z Danielem Barenboimem) „Paralele i Paradoksy”. Saidyzm, inspirowany twórczością tego autora, ma być kierunkiem badań umożliwiającym refleksję nad rzeczywistością zastaną. Próbuje ją zrozumieć przez kontrapunktową metodę obserwacji oraz poszukiwanie prawdy dzięki polifoniczności opinii na temat procesów, fenomenów i zjawisk składających się na świat, w którym obecnie egzystujemy.

Przez dwa dni w Auli Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego naukowcy z całego świata pracowali nad teoretycznymi podstawami saidyzmu oraz nad jego rozwojem w przyszłości. Dyskusje przebiegały w ramach paneli poświęconych Saidowi i literaturze, komunikacji, orientalizmowi, studiom postkolonialnym, aktywności politycznej oraz kwestiom filozoficznym, tożsamości i kultury. Podejmowane były m.in. zagadnienia relacji Zachód-Orient, wizji islamu we współczesnych mediach oraz różnych inicjatyw pokojowych.

W tegorocznej edycji konferencji najbardziej udaną częścią okazał się panel poświęcony saidyzmowi w muzyce. Wystąpienie prof. Florence Martin z USA, poświęcone późnemu stylowi Edwarda W. Saida z perspektywy muzyki i wygnania, oraz referat Aleksandra Laskowskiego z „Kultury Liberalnej” i Polskiego Radia, na temat społecznej, politycznej i kulturowej ważności muzyki, cieszyły się największym zainteresowaniem publiczności. O dziwo, najsłabiej według organizatorów wypadł panel, który budził najwięcej kontrowersji, tj. poświęcony aktywizmowi polityczno-społecznemu.

Konferencja była częścią większego projektu o nazwie „Orient Project: Living Ideas for Peace”. Towarzyszyło jej wiele imprez kulturalnych, w tym m.in. wystawa zdjęć Andrzeja Kapiszewskiego i Edwarda W. Saida „Inni tacy jak My – The Others Like Us”, pokazy filmów, prezentacje wydawnictw i książek poświęconych Bliskiemu i Dalekiemu Wschodowi, promocje studiów postkolonialnych oraz blisko- i dalekowschodnich w Polsce, a nawet degustacje kuchni orientalnej. Przedsięwzięciu ponadto towarzyszyła europejska promocja książki jednego z najbliższych uczniów Edwarda W. Saida, Adela Iskandara „Edward Said: A Legacy of Emancipation and Representation”.

Było to pierwsze tego typu wydarzenie w skali światowej. Dotychczas na kilku zagranicznych uniwersytetach (m.in. na Columbia Univiersity w USA, American University w Egipcie, we Francji i Libanie) odbywały się jednodniowe wykłady imienia Edwarda W. Saida, miniseminaria lub spotkania poświęcone jego twórczości. Jednak dopiero „Saidism in XXI Century” na Uniwersytecie Jagiellońskim otworzył nowy rozdział w interdyscyplinarnym podejściu zarówno do twórczości Edwarda W. Saida, jak i do samego saidyzmu.

Obecnie organizatorzy wraz z komitetem naukowym pracują nad wydaniem książki poświęconej saidyzmowi w XXI wieku, która powinna ukazać się w pierwszej połowie 2011 roku, a także nad kolejną edycją przedsięwzięcia pod nazwą „Orient Project”, któremu tym razem będzie przyświecać hasło „Living ideas In Exile” (Żyjące Idee na Wygnaniu). Będzie ono obejmować konferencję i warsztaty poświęcone saidyzmowi oraz m.in. ideom, intelektualistom i artystom w tzw. exile’u, wystawy zdjęć, pokazy filmów oraz koncerty.

Pomysłodawcy saidyzmu oraz uczestnicy konferencji w dyskusji kończącej dwudniowe obrady podjęli się trudnego, choć inspirującego zadania rozwijania saidyzmu w swoich rodzinnych krajach. Na swoje motto wybrali fragment eseju Edwarda W. Saida z 1982 roku poświęconego teorii podróży: „Jak ludzie I szkoły krytyki, idee i teorie podróżują – od człowieka do człowieka, od sytuacji do sytuacji, od jednego okresu do drugiego”. W taką podróż intelektualną wyruszyli z Polski także saidyści. Ponad granicami idei, teorii i szkół krytyki, niczym globalni nomadowie.

* Aleksandra Wilczura, doktorantka w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ, pomysłodawczyni konferencji „Saidism in XXI Century”.

** Projekt „Orient Project: Living Ideas for Peace” został objęty honorowym patronatem Rektora UJ, prof. dra hab. Karola Musioła, Dziekana Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ, prof. dra hab. Bogdana Szlachty, Dyrektora Instytutu Studiów Regionalnych UJ, prof. dra hab. Tadeusza Palecznego, Kierownika Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu UJ, prof. dra hab. Adama W. Jelonka oraz Mariam Said, żony Edwarda W. Saida, Prof. Andrzeja Buszy, The Kapiszewski Center for Bridging Cultural Boundaries, Barenboim-Said Foundation, Stradomskiego Centrum Dialogu oraz Międzynarodowego Festiwalu Literatury im. Josepha Conrada, „Kultury Liberalnej”, „Le Monde Diplomatique”, „Krytyki Politycznej”, „Tygodnika Powszechnego” i innych.

„Kultura Liberalna” nr 97 (47/2010) z 16 listopada 2010 r.