Nowa europosłanka Wiosny Sylwia Spurek nie tak dawno narzekała na Twitterze na jedzenie w stołówce Parlamentu Europejskiego. Okazało się bowiem, że z dań wegańskich udało jej się znaleźć w całej ofercie jedynie frytki, zaś jako danie wegetariańskie zaproponowano jej łososia.
Portale społecznościowe i media internetowe takich okazji nie przepuszczają i na Spurek błyskawicznie wylało się wiadro pomyj, bo przecież uposażenia europarlamentarzystów są już niemal legendarne i za takie pieniądze można się stołować wszędzie i zgodnie z dowolną dietą – nie trzeba korzystać z dotowanej przez Parlament stołówki. Europosłance dostało się zarówno od anonimowych użytkowników Twittera, jak i od osób dość rozpoznawalnych w półświatku polityki i dziennikarstwa. Po łatwą zdobycz sięgnęli zgodnie pracownicy portali braci Karnowskich i Tomasza Lisa.
Większości komentujących umknęło jednak sedno sprawy: polityka klimatyczna staje się coraz ważniejszym tematem w całej Unii, politycy coraz odważniej mówią o koniecznych kosztach ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, co w prosty sposób przekłada się na ceny energii, których wzrost dotyka przede wszystkich konsumentów. Ale jednocześnie decydenci unijni nie są skłonni krytycznie spojrzeć na swój własny talerz, którego zawartość również nie jest obojętna dla klimatu. I wszystko to nie dzieje się w radzie powiatowej na polskim Podlasiu, rumuńskiej Bukowinie czy innym peryferyjnym regionie UE, ale w Brukseli — rzekomym centrum współczesnej europejskiej kultury politycznej.
Tymczasem przemysłowy chów zwierząt jest odpowiedzialny za emisję około 14 procent gazów cieplarnianych, czyli ilość równą tej, za którą odpowiada cały transport, wliczając w to hiperemisyjne lotnictwo pasażerskie. To obrazowe porównanie ciągle nie wyszło jeszcze poza lewicowo-liberalną bańkę informacyjną, choć coraz częściej można się na nie natknąć w mediach głównego nurtu.
Jest bardzo prawdopodobne, że dożyjemy czasów, w których jedzenie mięsa będzie postrzegane gorzej niż dziś palenie papierosów. | Witold Kieraś
Przeciętny odbiorca informacji jest w stanie dostrzec związek pomiędzy emisją gazów cieplarnianych i ogrzewaniem węglowym lub transportem samochodowym, ale nie swoimi codziennymi posiłkami. Tymczasem kolejne raporty nie pozostawiają złudzeń: radykalna redukcja emisji gazów cieplarnianych pochodzących ze spalania kopalin jest niezbędna, ale nie wystarczająca do tego, by odsunąć groźbę katastrofy klimatycznej. A następne w kolejce złe nawyki ludzkości, które można i trzeba wyeliminować, to nadmierna konsumpcja mięsa i produktów mlecznych oraz marnowanie żywności. Piszą o tym między innymi autorzy raportu „Climate change and land” opublikowanego przez The Intergovernmental Panel on Climate Change przygotowanego przez 107 naukowców na zamówienie ONZ.
Wiele więc wskazuje na to, że mięso stanie się wkrótce nowym węglem i jego ograniczenie stanie się celem nie tylko kampanii społecznych, ale i poważnych decyzji politycznych. Nie mam złudzeń co do tego, że polskie władze zostaną tym faktem zaskoczone niczym drogowcy zimą, tak jak to się stało z kwotami emisyjnymi. Ale dla Polski problem z mięsem będzie już w niedalekiej przyszłości co najmniej tak duży jak dziś z węglem, a Polska znowu będzie postrzegana przez Europę jako obciążenie – i to z co najmniej dwóch powodów.
Po pierwsze, Polska jest w europejskiej czołówce pod względem średniego spożycia mięsa na mieszkańca. I to spożycie wciąż rośnie, bo w 2017 roku wyniosło 78,5 kilograma na osobę i było o 1,5 kilograma większe niż rok wcześniej. Gdy mięso znajdzie się na cenzurowanym w całej Unii Europejskiej, obiektem niechęci i krytyki stanie się już nie ogromna, bezduszna i bezosobowa elektrownia w Bełchatowie, jak to jest obecnie w wypadku kampanii antywęglowej, ale przeciętny Kowalski.
[promobox_wydarzenie link=”https://kulturaliberalna.pl/2018/07/31/otwarte-klatki-jarosiewicz-rozmowa/” txt1=”Polacy chcą jeść mniej mięsa” txt2=”rozmowa z Martą Jaroszewicz z stowarzyszenia „Otwarte Klatki”” pix=”https://kulturaliberalna.pl/wp-content/uploads/2019/09/vegan-3-768×432-550×309.jpg”]
Po drugie, polska gospodarka ciągle w dużej mierze opiera się na rolnictwie – jesteśmy ważnym producentem nie tylko owoców i warzyw, ale również mięsa i mleka. Ograniczenie spożycia mięsa i nabiału musi odbić się na kondycji polskiej gospodarki. Branża mięsna może się zmienić, ale na to potrzeba czasu oraz inwestycji, a przede wszystkim dalekowzroczności, której brakuje. Należy się zatem spodziewać, że polski rząd będzie się raczej opierał procesowi ograniczenia spożycia mięsa i bronił rodzimego przemysłu mięsnego, co nie przysporzy mu sympatii rządów bardziej progresywnych państw oraz ich opinii publicznej. Choć oczywiście przemysł mięsny to nie tylko polska specjalność.
Wiele wskazuje na to, że mięso stanie się wkrótce nowym węglem i jego ograniczenie stanie się celem nie tylko kampanii społecznych, ale i poważnych decyzji politycznych. Nie mam złudzeń co do tego, że polskie władze zostaną tym faktem zaskoczone niczym drogowcy zimą, tak jak to się stało z kwotami emisyjnymi. | Witold Kieraś
Odejście od mięsa, jak odejście od węgla, jest rzeczą nieuniknioną, choć może jeszcze jej nie widać. Twitterowy wpis Sylwii Spurek pokazuje, że być może nie widzą jej jeszcze nawet decydenci w Brukseli, ale decyzje polityczne związane z kryzysem klimatycznym przyspieszają i będą nabierać coraz większego tempa. I gdy w radykalnym stopniu odejdziemy od mięsa, to nie w wyniku działań aktywistów promujących dietę wegańską lub wegetariańską – choć ich wysiłek jest niezwykle ważny – ale w wyniku decyzji politycznej. Gdy ta decyzja zapadnie, proces będzie można opóźniać, ale nie będzie go można odwrócić.
Podobny proces możemy od lat obserwować na rynku tytoniu – w wyniku decyzji politycznej liczba osób palących papierosy wyraźnie spadła i nawet jeśli prozdrowotne kampanie społeczne miały w tym swój udział, to najważniejszymi czynnikami stojącymi za decyzją poszczególnych palaczy o rzuceniu nałogu była stopniowo rosnąca akcyza na wyroby tytoniowe i coraz powszechniejsze zakazy palenia w miejscach publicznych, czyli działania administracyjne wymagające decyzji politycznej na szczeblu państwowym. Ze względu na presję związaną z kryzysem klimatycznym decyzje związane z odejściem od mięsa będą zapewne zapadać szybciej i na jeszcze wyższym szczeblu, niż to miało miejsce w wypadku papierosów.
Nie chodzi zatem o to, czy do tego procesu dojdzie, a jedynie o to, kiedy to się stanie i jakimi metodami zostanie osiągnięte. Na te pytania trudno jeszcze odpowiedzieć, ale najbliższe lata tych odpowiedzi nam dostarczą. W niemieckich mediach rozpoczęła się już dyskusja o wprowadzeniu podatku od mięsa – abstrahując od sensowności i skuteczności tego konkretnego pomysłu, należy zauważyć, że w Niemczech przełamywane jest właśnie tabu i będzie to miało skutki dla całej Europy.
[promobox_wydarzenie link=”https://kulturaliberalna.pl/2018/07/31/peter-singer-weganizm-wegetarianizm-rozmowa-prawa-zwierzat/” txt1=”Weganie mają rację” txt2=”Rozmowa z Peterem Singerem” pix=”https://kulturaliberalna.pl/wp-content/uploads/2019/09/niewolnictwo-zwierząt-1-768×432-550×309.jpg”]
Przez dziesięciolecia po II wojnie światowej celem rolnictwa i szerzej: wszystkich rządów państw europejskich – było dostarczenie obywatelom jak najwięcej taniego i wysokokalorycznego pożywienia. To stąd wzięły się zarówno dopłaty rolne, jak i wspierany przez rządy chów przemysłowy zwierząt. Żywność, w tym również mięso, jest też wszędzie objęta najniższą stawką podatku VAT, a jej produkcja jest dodatkowo dotowana. Podatek od mięsa byłby być może pierwszym przypadkiem celowego podniesienia przez rząd ceny konkretnego rodzaju żywności w celu ograniczenia jego spożycia. Bez względu na to, czy Niemcy taki podatek wprowadzą, do wzrostu cen mięsa musi dojść, ponieważ jego aktualna cena nijak się ma do realnych kosztów jego produkcji – kosztów zarówno w skali globalnej (kryzys klimatyczny związany między innymi z emitowaniem gazów cieplarnianych przez przemysł hodowli zwierząt), jak i lokalnej (na przykład zanieczyszczenie wód gruntowych w okolicach ferm hodowlanych), o niewymiernych kosztach etycznych nawet nie wspominając.
Nie wiadomo jeszcze, w jaki dokładnie sposób rządy wymuszą na obywatelach zredukowanie spożycia mięsa, wiadomo jednak, że muszą to zrobić i że w najbliższym czasie w krajach unijnych będą testowane różne administracyjne sposoby na jego ograniczenie. Prawdopodobnie pierwszą ofiarą tych zmian będzie likwidacja unijnych dopłat rolnych dla hodowli przemysłowych.
Można się spodziewać, że Polska nie stanie w awangardzie tych zmian, a presja na odejście od mięsa przyjdzie do nas z zewnątrz, podobnie jak to było z węglem. Warto więc przynajmniej obserwować ten proces, by móc uczyć się na błędach i sukcesach innych państw. Czasu na naukę nie będzie jednak zbyt wiele – najbardziej optymistyczni aktywiści wierzą, że dzisiejsi trzydziesto- i czterdziestolatkowie zdążą jeszcze na własne oczy zobaczyć świat bez mięsa. Dziś wydaje się to mrzonką, ale futurystyczne wizje spełniają się we współczesnym świecie szybciej, niż przesuwa się horyzont wyobrażeń społecznych. Nawet jeśli te przewidywania są przesadzone, to jest bardzo prawdopodobne, że dożyjemy czasów, w których jedzenie mięsa będzie postrzegane gorzej niż dziś palenie papierosów.
