Z centrum widać najwięcej
Obrazy Bacona wytrącają patrzących z równowagi, ale nie tak radykalnie, aby nie można było do niej powrócić. Są zatem bezpieczne, trochę tak, jak filmy grozy. Można dzięki nim wyjść ze strefy komfortu, ale tylko na bezpieczną odległość, z gwarancją powrotu, bez poczucia, że zostało się z niej przemocą wyrzuconym.
„Unamuno to postać bardzo potrzebna – zwłaszcza w okresie wojen kulturowych. Jego myśl znajduje się gdzieś pomiędzy walczącymi ze sobą biegunami, zasypując przepaść oddzielającą od siebie odległe idee”.
„Co oznacza ten zaimek «my/nas/nami»? Czy wypowiedziany dzieli, czy przeciwnie – odnosi się do najbardziej intymnej jedności? Usiłując udzielić odpowiedzi na to pytanie, dochodzimy do kolejnego: Jaka jest różnica pomiędzy nami a tamtymi?”. O stosunku człowieka do zwierząt, empatii i cierpieniu oraz o najnowszym tomiku poetyckim Anny Augustyniak pisze Anton Marczyński.
Czy utrzymanie się przy władzy danej partii politycznej jest dobrem wyższym, które można budować, uwzględniając moralne potknięcia? Być może Jarosław Gowin, filozof z wykształcenia, zadecyduje o tym podczas rozpoczynającego się dzisiaj posiedzenia Sejmu, kiedy to ważyć się będą losy marszałka Terleckiego.
Żyjemy w kulturze, która chorobę i chorowanie marginalizuje, wyprowadza gdzieś poza główny nurt doświadczenia. Przez to nasz język ucieka w toksyczne mity, które manifestują się w formułkach takich jak „na pewno będzie dobrze” i „co nas nie zabije, to nas wzmocni”.
Bauman nawet po latach upierał się, że „syjonizm to nacjonalizm jak każdy inny”, jakby nie znał historii Żydów. I że „Żydzi są nierozłączną częścią narodów, z którymi żyją”, choć Holokaust wykazał coś wprost przeciwnego – pisze w drugiej odsłonie tekstu o bohaterze „Wygnańca” Henryk Grynberg.
„Mieszkał na Nowotki vis-à-vis mnie. To było serce byłego getta. Wielu Żydów tam mieszkało w nowych blokach. Stamtąd obaj uciekliśmy” – pisze o Zygmuncie Baumanie Henryk Grynberg, zestawiając jego życiorys z własnym doświadczeniem bycia Żydem w komunistycznej Polsce.
W nowej biografii Baumana to Leszek Kołakowski stanowi najważniejszy punkt odniesienia dla Domosławskiego i nie trudno zgadnąć, kogo z tej dwójki obdarza on większą sympatią. Pod względem dorobku Bauman i Kołakowski to jednak dwie różne ligi. Pierwszy jest co prawda świetnym aforystą i „czułym narratorem naszych lęków i nadziei”, ale to drugi pozostaje kartografem kreślącym mapę Ducha. A to z Ducha rodzą się nadzieje.
Doświadczenie zesłania w głąb Związku Radzieckiego postawiło Barbarę Skargę w centrum Wielkiej Historii, miało też jednak wymiar boleśnie osobisty. Zaważyło na jej życiu prywatnym i rozwoju naukowym, lecz nie zachwiało wiarą w siłę intelektualnego poznania.
Podobno w święta zdarza się cud, a zwierzęta przez jeden dzień mówią ludzkim głosem. John Gray powiedziałby może, że cud wydarzy się wtedy, gdy to ludzie zaczną mniej mówić.
Nękany rozterkami ksiądz Tischner w biografii Bonowicza. Bauman wiecznie uciekający przed polskim antysemityzmem w książce Wagner. Kołakowski rozprawiający się z Bogiem za pomocą marksizmu w monografii Mentzla. Wszyscy trzej stali się pod koniec życia orędownikami tej samej myśli – musimy się pogodzić z płynnością i kruchością naszego świata.
Bauman żył długo i uczestniczył w wielu dramatycznych wydarzeniach XX wieku. W jego biografii Dariusz Rosiak nie unika trudnych tematów, takich jak zaangażowanie filozofa w komunizm. Nie odpowiada jednak na wszystkie ważne pytania.
„Harold Bloom stanowi rzadki na przełomie XX i XXI wieku przykład «tekstowego platonika», to znaczy: człowieka, dla którego rzeczywistość przedstawiona w dziele literackim jest bardziej realna od rzeczywistości materialnej”. O sylwetce jednego z największych teoretyków literatury pisze Paweł Majewski.
Czy da się wskazać jakąś jedną, konkretną „filozofię Leszka Kołakowskiego”? Sam deklarował, że takiej nie ma. Pomimo tego, wydaje się, że istnieje problem filozoficzny, który stanowił jądro jego myślenia w niemal wszystkich opublikowanych przez niego pracach.
Dziesięć lat temu, 17 lipca 2009 roku, zmarł w Oksfordzie Leszek Kołakowski. W „Kulturze Liberalnej” wielokrotnie pisaliśmy o jego książkach. Współorganizowaliśmy też oksfordzkie Leszek Kolakowski Lectures. W rocznicę śmierci filozofa prezentujemy fragment biografii „Kołakowski. Czytanie świata” Zbigniewa Mentzla, poświęcony odwilży 1956 roku. Książka ukaże się nakładem Wydawnictwa Znak.