Jakub Stańczyk

Tajne więzienia CIA: polska zbrodnia stanu? [RELACJA Z DEBATY!]

Czy należy dyskutować o tajnych więzieniach CIA w Polsce? A może zagraża to polskiej racji stanu? Argument taki jest przecież często podnoszony przez przeciwników upubliczniania sprawy więzień. W czwartkowej debacie Kultury Liberalnej, Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka i Centrum im. Profesora Bronisława Geremka „Tajne więzienia CIA: polska zbrodnia stanu?” udowadnialiśmy, że decyzję polskich polityków o powołaniu placówki amerykańskich służb na terenie Polski trzeba bezwzględnie wyjaśnić. Podobnie jak domniemanie prowadzonych tam tortur. W tych dwóch kwestiach uczestnicy debaty widzieli główny powód, dla którego trzeba ten temat koniecznie podjąć.

Paweł Marczewski, który moderował dyskusję, zaczął od pytań o ustalone do tej pory fakty, a następnie zadawał kolejne pytania, dotyczące polskiej racji stanu w kontekście wiezień, roli mediów dla wyjaśnienia sprawy, konieczności postawienia odpowiedzialnych przed Trybunałem Stanu itd. Uczestnicy bezwzględnie krytykowali praktyki stosowane przez CIA w tajnych więzieniach jako niezgodne z konstytucją Polski i podstawowymi prawami człowieka. Zaznaczali jednocześnie, że polityka jest domeną, której uczestnicy, mając nawet dobre intencje, jak chronienie życia i bezpieczeństwa obywateli, brudzą sobie ręce, podejmując decyzje kosztem praw i godności jednostek podejrzanych na przykład o terroryzm.

Henryk Wujec, porównał kwestię tajnych więzień do historii świętej inkwizycji, której przyzwolenie na stosowanie tortur do słusznych celów przerodziło się z czasem w patologię. Karolina Wigura twierdziła, że Polacy pomylili sojuszniczą lojalność z posłuszeństwem. Z kolei Wiesław Chrzanowski podkreślał historyczny kontekst tortur: w Polsce czasy, gdy je stosowano, nie są przecież odległe. Chrzanowski zniechęcał jednak do wygłaszania kategorycznych sądów, twierdząc, że informacje dotyczące więzień są jak na razie zbyt fragmentaryczne. Z kolei Adam Bodnar argumentował, że konieczne jest rozliczenie wszystkich osób, które podejmowały decyzję o stworzeniu w Polsce eksterytorialnej bazy amerykańskiej oraz dowodził, że mamy wszelkie powody, by obawiać się, że w bazie rzeczywiście stosowano tortury.

Zasadniczy spór zarysował się między uczestnikami, gdy chodzi o rolę mediów w wyjaśnianiu całej sprawy. Każdy przyznawał co prawda, że zajęły się one sprawą zbyt późno, nie zgadzali się jednak, gdy chodzi o to, czy misją dziennikarzy było w tym przypadku poruszanie opinii publicznej w temacie więzień. Adam Bodnar i Karolina Wigura mówili, że media powinny były od samego początku naświetlać tę sprawę, podczas gdy większość dziennikarzy nie wierzyła, że na terytorium Polski mogła znajdować się baza CIA i nie interesowała się tą kwestią. Za dobre przykłady medialnej działalności uczestnicy uznali teksty Adama Krzykowskiego, czy wielokrotne wypowiedzi Józefa Piniora. Wiesław Chrzanowski był raczej zdania, że media nie powinny prowadzić do zbytniego pobudzenia nastrojów społecznych. Sprawa więzień jest jego zdaniem problemem organów państwa i rozstrzyganie jej przez kogokolwiek innego może być tylko szkodliwe.

* Zapraszamy również do zapoznania się z Tematami tygodnia, poświęconymi, sprawie tajnych więzień CIA: „Łajdactwo zamiecione pod dywan?” oraz „Przed przełomem” 

** A już wkrótce w Kulturze Liberalnej ukaże się zapis całej debaty!

*** Jakub Stańczyk, członek redakcji „Kultury Liberalnej”. 

**** Współpraca: Ewa Serzysko, Agata Tomaszuk.

„Kultura Liberalna” nr 171 (16/2012) z 17 kwietnia 2012 r.