Sprawiedliwy handel miał przede wszystkim na celu ustanowić relacje między producentami z Południa i konsumentami z Północy. Ta logika zaczyna się jednak powoli wyczerpywać. Z jednej strony, dynamika wzrostu sprzedaży produktów fair trade na Północy zmniejsza się. Z drugiej zaś strony, w obrębie samego Południa powstaje coraz więcej inicjatyw sprawiedliwego handlu – nie tylko związanych z tworzeniem nowych kooperatyw producenckich. Lokalne marki fair trade rozwijają się na wszystkich kontynentach, a produkty certyfikowane zyskują na popularności także u konsumentów w krajach uznawanych za producenckie.

Opisywany trend ma związek ze współczesnym obliczem globalizacji Południa. Nie należy jednak pojmować go jako zwykłego skutku modernizacji ekonomiki światowej. Jego przyczyny są o wiele bardziej złożone. Wśród nich możemy wymienić choćby ideologiczny sprzeciw wobec hegemonii „Starego Świata” czy poszukiwanie nowych rynków zbytu w kontekście stagnacji gospodarczej Północy, a także anektowanie przez polityki narodowe ruchu, który może przywrócić im pewną legitymizację.

Przede wszystkim, mieszkańcy Południa coraz wyraźniej podważają dominację Fairtrade Labelling Organization – mają często wrażenie, że Północ za pomocą sprawiedliwego handlu praktykuje nową formę kolonializmu. Brak aktywnego uczestnictwa reprezentantów Południa w procesie ustalania przez Północ standardów fair trade popycha kraje rozwijające się do definiowania własnych, odpowiadających im norm. W obliczu poczucia nierówności w procesie regulacji zasad sprawiedliwego handlu i w związku z licznymi nieporozumieniami z agendami Północy, Porozumienie Drobnych Producentów Kawy z Latynoameryki i Karaibów (Coordinadora Latinoamericana y del Caribe de Comercio Justo) oraz stowarzyszenie Comercio Justo Mexico postanowiły wypromować swoje własne marki fair trade.

Sprawiedliwy handel ulega coraz wyraźniejszej regionalizacji. Łączy się z lokalnymi ruchami społecznymi i inicjatywami gospodarczymi, które często traktują szczytną ideę dosyć instrumentalnie. Fair trade służy zwiększeniu legitymizacji lokalnych i narodowych przedsięwzięć, traktujących system certyfikatów jako narzędzie public relations. W ten sposób kształtuje się mechanizm kooperacji między środowiskami producentów i przedsiębiorców oraz przedstawicieli władz państwowych.

Przykładowo, działająca od 2001 roku brazylijska platforma narodowa Faces do Brasil (Fórum de Articulação do Comércio Ético e Solidário) uzyskała środki na inwestycje od rządu brazylijskiego, który uczynił ze sprawiedliwego handlu element swojej polityki społecznej. W 2007 roku kryteria i zasady comércio justo w Brazylii zostały sprecyzowane w ramach narodowego ustawodawstwa. W 2010 roku prezydent Lula de Silva wprowadził prawo ustalające normy, a także system akredytacji oraz certyfikacji sprawiedliwego handlu.

Wzrost liczby i zwiększenie się popularności produktów fair trade na Południu nie może być zatem wytłumaczony jedynie przez globalizację, lecz także przez samorodne procesy zachodzące poza światem Północy.

* Wyjaśnienie pisowni: sprawiedliwy handel / fair trade / commerce équitable / comercio justo to określenie szerokiego ruchu społecznego. Fair Trade to nazwa ruchu o konkretnych wytycznych związanych z wcieleniem w życie idei sprawiedliwego handlu. Fairtrade jest rodzajem certyfikatu, oprócz którego w ramach Fair Trade funkcjonują inne (np. Fair for Life, WFTO, Bio Equitable).