Z centrum widać najwięcej
Słowo „tekst” oznacza źródłowo „tkaninę”. Joyce tka ją na sposób ściśle zintelektualizowany, Proust – na sposób ściśle emocjonalny (z dobrą wiedzą o wewnętrznej sprzeczności tego określenia). Znaczną część literatury ubiegłego stulecia można usytuować na osi, której skrajne punkty wyznaczyli ci dwaj pisarze.
Minoderia, krygowanie się, obłuda i nagminna fabulacja. Tym wypełnione są listy Prousta do zjawiskowego arystokraty. Można w nich jednak zobaczyć człowieka, który rozpaczliwie łaknie cudzej bliskości, ale nie wie, jak ją pozyskać, więc usiłuje to zrobić, krygując się karykaturalnie przed wytęsknionym Innym.
Syberia objawiła mu prawdę o wojnie. Meandrów polityki nauczyła go Irlandia. Joseph Kessel, jeden z największych francuskich reporterów XX wieku, poznał tam dwie prawdy o politycznym zaangażowaniu. Pierwsza mówi o tym, że moralna jedność na dłuższą metę jest mrzonką.
Kiedy na początku lat 30. poeta René Char roztrwonił wszystkie pieniądze, które zostały mu po ojcu, z lekcją przetrwania pospieszył mu surrealista Paul Éluard. Awangardowy pisarz nie para się pracą zarobkową. Musi radzić sobie inaczej.
Jego debiutancka autobiograficzna powieść stała się we Francji jednocześnie skandalem i sukcesem. Édouard Louis odsłonił w niej biedę, a jednocześnie homofobię i skłonność do przemocy robotniczego środowiska, z którego wyrósł. Tę historię wykluczonych, którzy jednocześnie wykluczają odmiennych od siebie, przeniosła właśnie na deski teatru Anna Smolar.
Na początku grudnia 1980 roku Romain Gary popełnił samobójstwo. Tuż przed śmiercią wysłał do wydawcy i swojego adwokata wypełnioną dokumentami kopertę. Zawierała ona prawdę o największej literackiej mistyfikacji w powojennej Francji.
Poezja Valéry’ego i Mallarmégo to dwa przykłady literatury, w której sensem dzieła poetyckiego jest ono samo. Nie służy ono niczemu: ani polityce, ani społeczeństwu, ani nawet rozwojowi duchowemu jednostki. Po prostu istnieje jako zbiór słów. Nie można uczynić z nimi czegokolwiek w intelekcie. Można je tylko niemo kontemplować.
„Feuillets d’Hypnos” to zbiór krótkich not i aforyzmów René Chara, który powstał w okresie niemieckiej okupacji. To właśnie w nich francuski poeta postawił jedno z najważniejszych politycznych pytań epoki przełomu: jak zachować ducha braterstwa i politycznej wolności, który zrodził się w wyjątkowym czasie wojny? I czy w ogóle jest to możliwe?
„Limonow” to opowieść o człowieku, który postanowił wymyślić siebie, nie zważając na rzeczywistość . Wymyślił siebie jako chuligana w Charkowie, wybrał sobie rolę skandalizującego pisarza, wreszcie stworzył się jako przywódca zdyscyplinowanego, radykalnego ruchu politycznego skupiającego sfrustrowanych, pozbawionych perspektyw młodych z całej Rosji.
Nie ma takiej siły strukturalnej czy ideologii, która przywróci poczucie bezpieczeństwa. Jedynym, co może nas uratować w wymiarze jednostkowym, jest miłość i związek z drugim człowiekiem. Miłość kobiety zwłaszcza. Oto prawdziwe przesłanie „Serotoniny”.
Gdyby te czterysta pięćdziesiąt stron przeraźliwie nudnej papki słownej wytworzył debiutant bez wyrobionego nazwiska, prawdopodobnie miałby problem ze znalezieniem wydawcy, a czytelnicy zostaliby przez to uwolnieni od lektury wysokiego ryzyka. Niestety, rzecz ową popełnił autor „Łaskawych”.
Portrety zwierząt francuskiego pisarza doby fin de siècle’u Jules’a Renarda to arcydzieła zwięzłego opisu. Renard opowiada o swoich bohaterach z błyskotliwym humorem i ironią. To świetna lektura dla młodego czytelnika i dobry wstęp do innych dzieł tego autora.
Książka Madjidi to przepełniona emocjami autobiograficzna opowieść o Iranie ajatollahów, dorastaniu we Francji i podwójnej tożsamości. Szkoda tylko, że miejscami emocji bywa tu po prostu za dużo. To książka, w której celne obserwacje sąsiadują z kiczem.
„Obietnica poranka” przybliża relację syna literata i matki, która również okazała się artystką – a jej twórczą domeną było kształtowanie życia syna.
„Kampucza” Patricka Deville’a to nie tylko przejmujący literacki opis powstania i upadku państwa Czerwonych Khmerów, ale również pasjonująca opowieść o kolonialnym dziedzictwie, które na dobre i na złe zaciążyło nad tym wycinkiem globu.