0000398695
close
W walce o demokrację nie robimy sobie przerw! Przekaż 1,5% na Fundację Kultura Liberalna WSPIERAM
close
Kultura Liberalna solidarnie z Ukrainą

PRZEKAŻ
1,5%
PODATKU
close

W walce o demokrację

nie robimy sobie przerw!

Przekaż 1,5% na Fundację
Kultura Liberalna

Przekaż 1,5%
na Fundację Kultura Liberalna
forward
close
  • HOLLAND
  • KUISZ
  • PAWŁOWSKI
  • TWARDOCH
  • Wigura

Opozycja 2018. Alarmiści, symetryści i republikanie

Ilustracja: Stanisław Gajewski

Szanowni Państwo!

Rok 2018 będzie pierwszym od czasu podwójnego wyborczego zwycięstwa PiS-u w 2015 r., kiedy partie znów zmierzą się w ogólnopolskich wyborach. I choć wybory samorządowe mają swoją specyfikę – chociażby ze względu na dużą popularność wielu bezpartyjnych prezydentów, burmistrzów czy radnych – to dziś wyniki sondaży są dla opozycji fatalne.

W większości z nich łączne poparcie dla trzech największych ugrupowań opozycyjnych – PO, Nowoczesnej i SLD – jest wciąż niższe niż poparcie dla partii rządzącej. A jeśli po stronie PiS-u zapiszemy jeszcze głosy dla Kukiz’15 jako potencjalnego koalicjanta, położenie przeciwników obecnego rządu wygląda doprawdy ponuro. Dlaczego tak jest?

Napisano już setki tekstów na ten temat. A jednak w debacie toczonej po stronie opozycyjnej ścierają się dwa – wzajemnie sprzeczne – argumenty. Z jednej strony słyszymy, że Prawo i Sprawiedliwość trwale przeorało świadomość Polaków lub że po ponad ćwierćwieczu demokracji stało się jasne, że modernizacja Polski na wzór zachodni była szalenie powierzchowna. Dziś ponownie ma dawać o sobie znać nasza mentalność, która okazuje się nie do pogodzenia z liberalną demokracją.

Z drugiej strony słyszymy, że przewaga PiS-u nie jest tak niewzruszona, jak się wydaje, a te 15–20 proc. elektoratu, które partii Kaczyńskiego udało się w ostatnich wyborach dodać do swoich najbardziej oddanych wyborców, nie jest mu bezwzględnie wierne. Najlepszym tego dowodem jest gwałtowny, kilkunastoprocentowy spadek poparcia dla PiS-u sprzed kilku miesięcy, po słynnym 27:1, czyli przegranej walce o zablokowanie reelekcji Donalda Tuska na stanowisko przewodniczącego Rady Europejskiej. Społeczeństwo z „przeoraną” mentalnością, trwale odwrócone od Europy, nie wyraziłoby swojego niezadowolenia tak szybko i tak masowo z powodu jednej porażki w Brukseli.

Dlaczego to ważne? Ponieważ wybór jednej lub drugiej diagnozy ma zasadniczy wpływ na strategię opozycji. Jeśli uznamy, że w ciągu ostatnich dwóch lat przynajmniej połowa Polaków stała się „ciemnogrodem” – niechętnym Unii Europejskiej, wierzącym w teorie spiskowe, ogarniętym manią wielkości i ksenofobią – wówczas niezależnie od tego, co zrobi tzw. demokratyczna opozycja, szanse na odsunięcie PiS-u od władzy wyglądają marnie.

Jeśli jednak uznamy, że wysokie poparcie dla Prawa i Sprawiedliwości to wynik nie tyle wielkiej siły tego ugrupowania, ile słabości jego przeciwników, wówczas przyczyn sukcesów Jarosława Kaczyńskiego musimy szukać nie tylko w nim samym, ale także – a być może przede wszystkim – po stronie opozycyjnej.

W tym kontekście od pewnego czasu trwa na liberalnej stronie sceny publicznej zasadniczy spór. Z grubsza występujących na niej aktorów można podzielić na kilka grup. Po pierwsze są to alarmiści, czyli ci, którzy uważają, iż należy nieustannie bić na alarm, uderzać w najpoważniejsze tony, gromadzić pod jednym parasolem całą opozycję – grozi nam bowiem „totalitaryzm”, „autorytaryzm” itd. Uważają, że aktualna sytuacja w Polsce nie jest normalna. Zakładają, iż najbliższe wybory zostaną prawdopodobnie sfałszowane. Większości społeczeństwa polskiego zarzucają ignorancję lub obojętność.

Po drugie, są to symetryści, którzy próbują utrzymywać równy dystans wobec PiS-u i PO, uważając, że oba ugrupowania są siebie warte. Osiem lat rządów PO czy dwa lata PiS-u, rzekomo według nich, to dokładnie to samo. Określenie zrobiło pewną karierę medialną. Jednak, jako że symetrystów zwykle wskazują ich wrogowie, można odnieść wrażenie, iż wśród polityków i publicystów osób o tak opisywanych przekonaniach nie ma w ogóle albo że ich grono jest wyjątkowo nieliczne. „Newsweek” tropił symetrystów wśród partii Razem, zaś „Sieci” w szeregach Kukiz’15 – co może podważać użyteczność tego pojęcia. Jednak wziąwszy pod uwagę, że kilka osób w ostatnim czasie w ten sposób się określiło, to – nie dociekając, czy chodziło o publicystyczną przekorę osób, które w istocie sądzą co innego – pozostawiamy dla porządku to określenie.

Wreszcie, po trzecie, należy mówić o jeszcze jednej grupie ludzi, których najłatwiej nazwać republikanami. Wśród nich są osoby o przekonaniach lewicowych, konserwatywnych i liberalnych. Widzą oni realne zagrożenie w tym, jak PiS traktuje rządy prawa w Polsce. Jednak w przeciwieństwie do alarmistów, sądzą, iż nie należy podporządkowywać się podziałom de facto narzuconym przez PiS. Że, przeciwnie – należy w sposób wiarygodny promować różnorodność opinii i prawdziwą wiarę w demokrację. Łączy ich przekonanie, że najważniejszą strategią na przyszłość jest traktowanie Rzeczpospolitej jako „dobra wspólnego”. Zatem radykalizowaniu debaty publicznej należy przeciwstawiać strategię budowania mostów między obywatelami o odmiennych poglądach. Sprzeciwiają się polityce skrajnie konfrontacyjnej, która w istocie pogłębia istniejące podziały i ułatwia kariery najradykalniejszych polityków. Zamiast tego, wśród osób o poglądach republikańskich dominuje przekonanie, że wyjść z obecnego kryzysu można, tylko myśląc w kategoriach republikańskich i międzypokoleniowych. Opozycji partyjnej zaś zarzucają przede wszystkim brak refleksji nad sondażowymi sukcesami PiS-u, w kluczowych chwilach brak rzeczywistej powagi, wreszcie na co dzień nieskuteczną strategię i taktykę.

Właśnie w tym duchu krytykowaliśmy już nie raz działania największych partii opozycyjnych. Michał Nowosielski, który pracował przy poprzednich kampaniach PO, wskazywał w rozmowie z „Kulturą Liberalną”, że dzisiejszej Platformie brakuje czegoś, co nazwał big idea, czyli choćby ogólnego, atrakcyjnego pomysłu na to, jaka ma być Polska po odsunięciu od władzy Prawa i Sprawiedliwości. Skutek jest taki, że zamiast w sposób spójny krytykować błędy i nadużycia obecnej władzy, budując swoją własną opowieść, PO reaguje reaguje ad hoc, nierzadko w sposób niespójny. Tę niespójność widać w najważniejszych dla kraju sprawach – chociażby podczas niedawnego głosowania w Parlamencie Europejskim nad możliwością uruchomienia procedury ze słynnego artykułu 7 traktatu lizbońskiego. Wówczas tylko sześcioro europosłów PO, wbrew nakazowi ze strony centrali, poparło rezolucję, choć o śmiertelnym zagrożeniu dla demokracji w Polsce mówi cała Platforma Obywatelska. Trudno w ten sposób budować wiarygodność.

„PiS ciśnie tak bardzo i tak radykalnie, że ta nieszczęsna opozycja nie nastarcza reagować”, mówi Agnieszka Holland w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim. „Są nieskuteczni, ale jak mają nie być, skoro naprzeciwko nich stoją ludzie, którzy mówią: «Nie mamy pańskiego płaszcza i co nam pan zrobi?»”.

Oczywiście, PiS nie ułatwia przeciwnikom zadania. Jednak wyznacznikiem jakości partii opozycyjnej powinna być jej zdolność do przedstawienia atrakcyjnej alternatywy i ludzi, którzy mają wprowadzić ją w życie. Najwyraźniej zgadza się z tym także... Grzegorz Schetyna, kiedy w jednym z wywiadów mówi, że „chodzi o to, żeby zbudować antytezę dla PiS-u, pozytywny program, który będzie odpowiadać na oczekiwania ludzi”. Trudno się nie zgodzić. Ale już kilka zdań dalej przewodniczący PO stwierdza, że „atakowanie opozycji to sprzyjanie PiS-owi”. Innymi słowy, potrzebny jest pozytywny program, ale jeśli go nie ma, obywatele powinni cierpliwie i w milczeniu czekać. W zdrowej demokracji tak polityki prowadzić nie można.

„Polska polityka jest chaosem”, mówi Szczepan Twardoch w rozmowie z Karoliną Wigurą. „Występują w niej jacyś gracze, lecz nie rozpoznają oni rzeczywistości. Jedni sądzą się, że grają w szachy, inni – że w chińczyka. Nie wiedzą, na jakiej grają planszy, i dawno zapomnieli, o co grają.”.

Polska po rządach PiS-u będzie musiała stawić czoła wielu wyzwaniom – zbudowaniu na nowo niezależności sądów, organizacji pozarządowych, mediów, odbudowie zaufania do instytucji państwa, poprawie relacji z Unią Europejską i sąsiadami. Zanim jednak do tego dojdzie, najpierw trzeba przekonać Polaków do wyboru oferty opozycji. „To, co dziś dzieje się w Polsce, można nazywać «tyranią większości», nie zmienia to jednak faktu, że w demokracji, aby wygrać wybory, trzeba przekonać do siebie większość, nie zaś ją obrażać” – piszą w tekście poświęconym przyszłości opozycji w 2018 r. Jarosław Kuisz i Karolina Wigura.

Zapraszamy do lektury!
Jarosław Kuisz, Łukasz Pawłowski

Nr 469

(1/2018)
02.01.2018

Z Agnieszką Holland rozmawia Łukasz Pawłowski

Musisz krzyczeć coraz głośniej

„Problemem nie jest to, iż ludzie obojętnieją, ale że od początku nie chcieli słuchać ostrzeżeń. A jeśli ludzie zatykają uszy, musisz krzyczeć coraz głośniej”, twierdzi słynna reżyser w rozmowie o przebiegu i skutkach rządów PiS-u oraz strategii działania opozycji.

Z Szczepanem Twardochem rozmawia Karolina Wigura

Polska polityka jest chaosem

„Rządy PiS-u są wyjątkowo głupie i szkodliwe. Niestety jednak, sposób wypowiadania się niektórych liberalnych oponentów Kaczyńskiego jest równie głupi. I na tym polega problem”, mówi Szczepan Twardoch, pisarz.

Jarosław Kuisz, Karolina Wigura

Opozycja 2018. Dokąd idziemy?

Nic nie świadczy bardziej o pogubieniu po stronie opozycyjnej niż brak wizji Polski na czasy po rządach PiS-u. Jałowe spory to tylko echo poważniejszego kryzysu. Na co dzień dominują ogromne emocje. Pudrowane są one rzekomym realizmem, który – co warto odnotować – przypisują sobie w zasadzie wszyscy uczestnicy polskiej debaty publicznej.

PATRZĄC

Autorzy i redaktorzy działu Patrząc

Co nas boli, co nas podnieca, czyli Patrząc na rok 2017

Migracje, #MeToo, pro-choice, homofobia, populizm, wycinka puszczy – jakie filmy warto obejrzeć lub sobie przypomnieć, żeby przemyśleć bolączki 2017 r.? Zamiast rankingów premier minionego sezonu autorzy i redaktorzy działu Patrząc zapraszają do subiektywnego przeglądu wyzwań, jakie przyniósł 2017 r., oraz filmowych punktów odniesienia do nich.

WIĘCEJ
CZYTAJĄC
WIĘCEJ
SŁYSZĄC
WIĘCEJ

FELIETONY

[Bliski Wschód] Dokąd zmierza Iran?

[Niemcy] Złudna siła przyzwyczajenia

[BIOETYKA] Paraliż szpitali czy sytuacja pod kontrolą?

[Felieton prawny] Słabość prawa

[Palestyna] Otwarte Betlejem?