Od kilku dni trwa przypominanie wydarzeń z życia oraz „życia po życiu” pisarza. W reportażu dla BBC3 powrócono do kontrowersyjnej teorii o przyczynieniu się KGB do śmierci Camusa. Harriet Gilbert, dziennikarka zajmująca się popularyzowaniem literatury, urządziła dyskusję o „Obcym” w legendarnej paryskiej księgarni „Shakespeare and Co.”. Na nabrzeżu Sekwany, tuż obok katedry Notre Dame, Olivier Todd, biograf pisarza, rozpoczął dyskusję od podkreślenia, jak bardzo Camus nienawidził… Paryża. Z kolei Alain Finkielkraut w swojej audycji „Répliques” wdał się w namiętny spór o miejsce dla pisarza w Panteonie. Temat, co prawda, został kilka lat temu ucięty przez potomka pisarza, który zdecydowanie odmówił przenoszenia zwłok ojca do Paryża. Niemniej jednak to, że pomysł podrzucił wówczas Nicolas Sarkozy, budzący wciąż niechęć wielu osób prawicowy prezydent, wystarczyło do podniesienia temperatury w studio.
Każde pokolenie poszukuje u Camusa drażliwych tematów na własną miarę. W tym roku to nie dziedzictwo egzystencjalizmu, nie problematyka absurdu, samobójstwa czy heroizmu budziła szczególne zainteresowanie. Niemal w każdej z powyższych debat zastanawiano się nad prawdziwym stosunkiem pisarza do Algierii, jego miejsca urodzenia. Przypominano także inspirowany lekturą „Obcego” singiel grupy The Cure z końca lat 70. XX w.: „Killing An Arab”. Potraktowanie ludności arabskiej niczym anonimowej masy, „czerni” wystarcza, aby niektórzy komentatorzy uważali pisarza za zwolennika kolonializmu. Inni słusznie przypominają, że Camus w publicystyce niejednokrotnie poddawał bardzo ostrej krytyce francuską politykę w Algierii. Każdy pozostaje przy swoim zdaniu. A The Cure podczas koncertów wykonuje piosenkę na wszelki wypadek w nowej wersji: „Killing Another”.
Dla Europy Środkowo-Wschodniej ważny jest zapewne „inny” Camus. Ten młody czytelnik Franza Kafki poszukiwał grobu autora „Zamku” w Pradze już w 1936 r. Następnie w twórczości tej doszukiwał się mądrej nadziei. „Obcego” napisał po lekturze „Procesu”.
Po II wojnie światowej intelektualistom z Europy Środkowo-Wschodniej właśnie Albert Camus wydawał się jasnym punktem na francuskim firmamencie „pisarzy zaangażowanych”. Do antykomunizmu dotarł on nie tylko na drodze intelektualnych spekulacji, lecz także własnych doświadczeń z lat 30. Ostatecznie to partia komunistyczna wyrzuciła z szeregów niepokornego pisarza, zarzucając mu, jakżeby inaczej, odchylenia trockistowskie. Pomimo marnego zdrowia – przez lata chorował na gruźlicę – Camus nie wahał się też włączyć w działalność antyniemieckiego ruchu oporu. Wiarygodny życiorys zachęcał do nawiązywania kontaktów. Do Camusa zwracali się listownie Czesław Miłosz i Józef Czapski. Witold Gombrowicz poprosił o podsunięcie autorowi „Obcego” swoich utworów.
Nad Wisłą recepcja dzieł Noblisty ściśle związana jest z okresem odwilży 1956 r. Koniec stalinizmu otwiera worek z tłumaczeniami na język polski. Do dziś mało kto wie, że to Camus napisał do Herlinga-Grudzińskiego list z odmową publikacji „Innego świata”.
Na osobne i dokładne opracowanie zasługuje temat Camus a kobiety. Przystojny pisarz cieszył się u płci przeciwnej wręcz szalonym powodzeniem. Meandry notorycznej niewierności mogą rzucić ciekawe światło na twórczość moralisty. Olivier Todd wspominał swoje spotkania z Camusem. Pierwsze miało miejsce w barze w okolicach Saint-Sulpice. Ktoś wszedł do lokalu, spojrzał na młodziutką żonę Todda i dosłownie rozebrał ją wzrokiem. „Pour qui se prend, ce con!” („Za kogo ten głupek się uważa!”) – miał pomyśleć wówczas przyszły biograf pisarza.
* * *
Wybrane źródła:
– Camus… Zwietrzały bunt?, « Kultura Liberalna » z dn. nr 59 (9/2010) z 2 marca 2010 r. [temat tygodnia w całości dostępny on-line];
– Le Centenaire d’Albert Camus (audycja radiowa z cyklu « Répliques
par Alain Finkielkraut » ), emisja : France Culture, dn. 14.09.2013 ;
– Albert Camus (audycja radiowa z cyklu « World Book Club »), emisja : BBC World Service, dn. 2.11.2013;
– Camus Weekend – Inside 'The Outsider’, emisja : BBC 3, dn. 30.10.2013;
– O. Todd, Albert Camus. Biografia, Wydawnictwo WAB, Warszawa 2009;
– Dictionnaire Albert Camus, red. Jeanyves Guerin, Wyd. Robert Laffont, Paris 2009.
