APEL NAUKOWCÓW: Zapomnijcie o PEP2040 – Polska potrzebuje wizji szybkiej dekarbonizacji, spójnej i zgodnej z celami UE

Ogłoszona niedawno „Polityka Energetyczna Polski do 2040 r.” nie odpowiada na palące problemy „energetycznego trylematu”, z którymi Polska będzie musiała się zmierzyć w najbliższej dekadzie. Potrzebne są trzy kolejne strategiczne wizje – pisze w opublikowanym właśnie na łamach „Rzeczypospolitej” apelu do Rady Ministrów ośmioro ekspertów.

Opieszałość i sceptycyzm wobec szybkiego rozwoju OZE w krótkim okresie jest główną przyczyną bezradności państwa w obliczu „energetycznego trylematu” – zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, przeciwdziałania zbyt drastycznemu wzrostowi cen energii oraz ochrony klimatu.

PEP2040 opiera niemal cały ciężar redukcji emisji na wielkoskalowych technologiach, wspieranych blokami gazowymi. Pozostawiając odłogiem najszybsze i najtańsze z punktu widzenia inwestycyjnego rozwiązania – fotowoltaikę i wiatr na lądzie, a także potencjał efektywności i oszczędności energetycznej – przesuwa realną dekarbonizację na lata 40.

W swoim horyzoncie czasowym i wizji, PEP2040 nie jest kompatybilny z perspektywą długoterminową wyzerowania emisji CO₂ do 2050 roku, którą wyznacza porozumienie paryskie. Polska jako jego sygnatariusz zobowiązała się do przedstawienia swojego deklarowanego wkładu w realizację celu utrzymania wzrostu średniej globalnej temperatury na poziomie znacznie poniżej 2°C (a o ile to możliwe – poniżej 1,5°). Jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, Polska swój wkład deklaruje w ramach wspólnej unijnej wizji neutralności klimatycznej do 2050 roku. Niestety, strategia skupiona na średnioterminowym okresie do 2040 roku nie daje jasnej odpowiedzi, jak, kiedy i czy w ogóle Polska zamierza swoje międzynarodowe zobowiązania wypełnić.

Wreszcie: ani PEP2040, ani podpisane w 2020 roku porozumienie z górniczymi związkami zawodowymi, postulujące zakończenie wydobycia węgla kamiennego do 2049 roku, nie stanowią wizji dekarbonizacji i osiągnięcia neutralności klimatycznej, ani do roku 2050, ani w późniejszym okresie. Choć plany stopniowego wygaszania sektora węglowego i towarzyszącej mu sprawiedliwej transformacji regionów ekonomicznie uzależnionych od węgla należy pochwalić, ten brak jednoznacznej deklaracji jest szkodliwy dla państwa, gospodarki i społeczeństwa. Dodatkowo, zarówno ekspertów i organizacje pozarządowe wspierające wizję dekarbonizacji poprzez OZE, jak i tych, którzy jako nieodzowny jej fundament widzą energię jądrową, niepokoi bardzo wysoki udział gazu ziemnego w koszyku energetycznym przewidywanym przez PEP2040 – jego trzykrotny wzrost bez planów wygaszania tego emisyjnego sektora w perspektywie 2050 roku.

Mając na uwadze połączone wyzwania bezpieczeństwa energetycznego, kosztów energii oraz koniecznej szybkiej i radykalnej dekarbonizacji, apelujemy aby:

1. Niezwłocznie, a o ile to możliwe jeszcze w połowie bieżącego roku, rząd przygotował krótkoterminową strategię redukcji emisji do 2030 roku zgodną z unijnym celem redukcji o 55 procent względem 1990 roku, a także przygotował narzędzia regulacyjne i wsparcie umożliwiające przyspieszony rozwój takich źródeł, które będą w stanie jednocześnie zapewnić obniżenie emisji, i ograniczyć deficyt mocy w systemie. Opublikowany niedawno raport Fundacji Instrat sugeruje, że wygasanie węgla nastąpi dużo szybciej niż zakłada rząd, zaś szybki rozwój OZE jest możliwy i opłacalny. Koniecznym elementem tych działań jest też stanowcze wsparcie inwestycji w oszczędność energetyczną, która może jednocześnie zniwelować obciążenia wynikające ze wzrostu cen energii i być najefektywniejszym kosztowo sposobem na zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego w perspektywie 2030 roku. Nieodzowna jest tu także diagnoza stanu Krajowego Systemu Elektroenergetycznego – najpilniejszych inwestycji, jego zdolności do przyjęcia rozproszonych źródeł odnawialnych i potencjał elektrooszczędności.

2. W ciągu najbliższego roku rząd przygotował zintegrowaną strategię polityki energetycznej i klimatycznej spójną z horyzontem porozumienia paryskiego i celami unijnymi. Taka strategia musi zawierać wizję dekarbonizacji w perspektywie 2050 roku, ale także otwierać dyskusję na temat ujemnych emisji CO₂ netto w drugiej połowie XXI wieku.

3. Resort Klimatu i Środowiska sprecyzował jednoznaczny cel osiągnięcia przez Polskę neutralności klimatycznej. Przedstawienie jasnej deklaracji wynika z oczekiwań społecznych – jest potrzebne zarówno tym grupom, które są już do dekarbonizacji przekonane, jak i tym, dla których odchodzenie od paliw kopalnych oznaczać będzie trudną i wymagającą transformację zawodową, regionalną i zmianę stylu życia.

Jak powiedział niedawno w innym kontekście premier Mateusz Morawiecki: „kto chce – szuka sposobu, kto nie chce – szuka powodu”. To zdanie doskonale podsumowuje alternatywę, przed którą stoi polska polityka energetyczna i klimatyczna. Apelujemy do Rady Ministrów o to, by stanowczo i bez dalszej zwłoki szukała sposobu na transformację energetyczną Polski w kierunku gospodarki bezemisyjnej.

dr Kacper Szulecki, pracownik Uniwersytetu w Oslo i profesor w Centrum Badań Energetycznych Norweskiego Instytutu Spraw Zagranicznych, członek redakcji „Kultury Liberalnej”

dr Andrzej Ancygier, starszy ekspert ds. polityki klimatycznej i energetycznej w Climate Analytics i wykładowca na Uniwersytecie Nowojorskim

Paweł Czyżak, analityk danych, kierownik programu Energia i Klimat w Fundacji Instrat

Gniewomir Flis, starszy ekspert ds. Energii i Klimatu, Agora Energiewende

Ilona Jędrasik, kierowniczka projektu Polska Energetyka, ClientEarth Prawnicy dla Ziemi

Małgorzata Kasprzak, analityczka think tanku Ember

dr Marcin Popkiewicz, fizyk jądrowy, analityk megatrendów, redaktor portali Naukaoklimacie.pl i Ziemianarozdrozu.pl

dr Marcin Stoczkiewicz, dyrektor ClientEarth Prawnicy dla Ziemi

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną