Szanowni Państwo!
Jeśli podróżowaliście ostatnio liniami lotniczymi LOT, mogło was spotkać nietypowe doświadczenie. Zaraz po lądowaniu i tradycyjnym powitaniu na lotnisku docelowym sprawy przybierają obrót… polityczny. Z głośników dobiega bowiem dość nietypowy komunikat o tym, że… „zniesienie wiz do Stanów Zjednoczonych jest w naszym zasięgu!”. Wystarczy, wyjaśnia miły kobiecy głos, aby odsetek Polaków, którym odmawia się wizy, spadł poniżej 3 procent. Następnie LOT zachęca do wyboru połączeń do Stanów Zjednoczonych, przezornie dodając jednak, że póki co wiz potrzebujemy.
Ale temat wiz to dziś w relacjach polsko-amerykańskich kwestia drugorzędna. Znacznie częściej niż o bezwizowych podróżach słyszymy bowiem o Forcie Trump. Już w środę 12 czerwca prezydent Andrzej Duda poleci do USA, by spotkać się z amerykańskim prezydentem. Wśród informacji o wizycie pojawiają się zapowiedzi współpracy energetycznej czy zakupu przez Polskę amerykańskich samolotów. To jednak nie wszystko. Jak donosi „Rzeczpospolita”, „MON i Pentagon zamknęły rozmowy o deklaracji w sprawie obecności wojsk USA w Polsce”.
Jeśli chodzi o stronę polską, z wizytą wiązane są duże nadzieje polityczne. Od początku rządów Prawa i Sprawiedliwości stało się jasne, że polska polityka zagraniczna w ogromnej mierze opiera się na wierze w to, że pod rządami konserwatywnego prezydenta uda się nawiązać z Waszyngtonem „specjalne relacje”.
Podejście takie ma jednak swoje koszty – i to niemałe. Jeden z nich to ryzyko zbyt bliskiego powiązania naszej polityki z działaniami nieprzewidywalnej administracji Trumpa. Przecież to właśnie w odpowiedzi na oczekiwania Amerykanów polski rząd zorganizował na początku tego roku w Warszawie konferencję dotyczącą bezpieczeństwa na Bliskim Wschodzie, która – eufemistycznie rzecz ujmując – nie wypadła najlepiej.
Ponadto, zanadto bliskie stosunki z USA zwiększają ryzyko wpływania przez Stany Zjednoczone na kierunki naszej polityki. Rząd Prawa i Sprawiedliwości miał okazję się o tym przekonać, kiedy pod wpływem nacisków ze strony USA zmienił kontrowersyjną ustawę o IPN, ale też kiedy musiał łagodzić swoją politykę wobec amerykańskich firm. Polskie władze oceniają najwyraźniej, że jeśli tego rodzaju niedogodności miałyby stanowić cenę za trwałe bezpieczeństwo Polski, warto się na to zdecydować.
Rzecz jednak w tym, że w warunkach niestabilności politycznej w USA, a także zmieniającej się sceny międzynarodowej, co symbolizuje wojna handlowa między Stanami Zjednoczonymi a Chinami, trudno ocenić na dłuższą metę pewność sojuszu z Amerykanami. Ewentualny Fort Trump może napawać rządzących dumą, ale to nie od nas będzie zależało, czy ostatecznie się zmaterializuje, a jeśli tak, jak długo u nas zostanie.
Tego rodzaju wątpliwości stają się jeszcze bardziej uzasadnione, jeśli mielibyśmy rozumieć nasz sojusz w kategoriach osobistego przymierza z prezydentem Trumpem, z którym partia rządząca szuka powinowactwa w linii ideologicznej. Tylko w ostatnim tygodniu magazyn „The Economist” określił stosowane przez niego narzędzia polityczne w kategoriach „broni masowego wzburzenia” [ang. weapons of mass disruption]. Trump potrafi jednego dnia straszyć partnerów handlowych ogromnymi cłami albo nawet (jak w przypadku Meksyku) zamknięciem granicy, by następnego ze wszystkich gróźb się wycofać, a potem… ponownie do nich wrócić.
Dowodów prezydenckiej nieprzewidywalności dostarczyła ostatnia wizyta w Wielkiej Brytanii, innego kraju, z którym USA utrzymują rzekomo „specjalne relacje”. Pytany o to, czy usługi medyczne mogą zostać objęte ewentualną umową handlową między Stanami Zjednoczonymi a Wielką Brytanią, Trump nie wiedział nawet, czym jest NHS, brytyjska publiczna służba zdrowia. Amerykański prezydent był jednak następnie gotów powiedzieć, że Boris Johnson będzie najlepszym premierem brytyjskiego rządu, a Nigel Farage powinien negocjować brexit.
W oczy rzuca się zupełna ignorancja, jeśli chodzi o potrzeby sojusznika, a za to pełna gotowość do udzielania porad, które osłabiają Europę. Przyjęcie założenia o tym, że Trumpowi można w pełni zaufać, tylko dlatego, że kupimy od Amerykanów trochę broni, to ogromne ryzyko. I nie jest to wyłącznie nasze zdanie.
„Najlepszą szansą dla Polski na kształtowanie niepodległej przyszłości w świecie jest sojusz z Europą. Bycie amerykańskim «lotniskowcem» jest skazane na porażkę, ponieważ nie sądzę, że byśmy byli w stanie utrzymać taki rodzaj relacji z Polską”, mówi były amerykański ambasador w Warszawie Thomas W. Simons w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim.
Podobnego zdania jest dziennikarka Anne Applebaum. „Trump jest do głębi antyeuropejski i do głębi sceptyczny wobec NATO. Od 20 lat powtarza, że Amerykanie marnują pieniądze, wydając je na zapewnienia bezpieczeństwa swoim sojusznikom”, mówi w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim. Zwraca też uwagę, że Francuzi zaprzestali już prób porozumienia się z Trumpem – mimo że Emmanuel Macron podejmował je wcześniej. Co więcej, z Francji dochodzą głosy, że przez Trumpa NATO może się rozpaść i trzeba zastanowić się nad tym, jak zareagować na taki rozwój wypadków. W takich warunkach opieranie polityki bezpieczeństwa na Amerykanach byłoby „wręcz niezwykle głupie”.
Tym bardziej że Stany Zjednoczone wciąż borykają się z poważnymi problemami wewnętrznymi. Amerykański reporter, laureat Nagrody Pulitzera, Charlie LeDuff jednoznacznie stwierdza, że trzy lata po wyborze Trumpa Amerykanie wciąż są wściekli, a przyczyn do gniewu nie brakuje: korupcja, bieda, niepewność jutra to tylko niektóre z nich. Jedno jest jednak pewne, wybór nie uspokoił tych, którzy na niego głosowali. To tylko potęguje i tak znaczną niestabilność amerykańskiej polityki.
Jak twierdzi pytany o Stany Zjednoczone ambasador Simons: „W tym momencie jesteśmy nieprzewidywalni. Myślę, że komukolwiek byłoby trudno polegać na stabilnej spójności amerykańskiej polityki w jakiejkolwiek kwestii”. Warto wziąć sobie te słowa do serca i nie wiązać wszystkich nadziei z obecną administracją. Polska po trzech dekadach III RP znalazła się w sytuacji, w której mamy wybór co do dalszych kierunków naszej polityki. Warto wybierać mądrze.
Zapraszamy do lektury!
Redakcja „Kultury Liberalnej”
