Uzależnienia. Którędy do wyjścia?

Michał Krasicki

Uzależnienia. Którędy do wyjścia?

Dobrze napisany poradnik psychologiczny zawsze zaskakuje. Na półkach księgarskich pojawiła się właśnie nowa pozycja autorstwa Ewy Woydyłło, psychologa specjalizującego się w uzależnieniach. Jej książki, podobnie jak ona sama, są pełne fachowości, optymizmu i empatii. Zawierają rzetelną wiedzę popartą głębokim, stale poszerzanym doświadczeniem psychoterapeutki oraz licznymi, nie tylko naukowymi, lekturami. Najnowsza publikacja Ewy Woydyłło nosi tytuł „Poprawka z matury” i nie należy czytać go dosłownie. Skierowana jest przede wszystkim do osób, które ciężko przechodziły okres dzieciństwa, i z tego powodu nie radzą sobie dobrze w dorosłym życiu. „Poprawka z matury” ma przede wszystkim motywować osoby z problemami do zmiany własnego podejścia do siebie i świata oraz podjęcia wysiłku zmierzającego do wyrwania się z zamkniętego kręgu osobistych kłopotów.

Lektura książki nasuwa wniosek, że szeroko pojęte uzależnienia są jednymi z najczęściej spotykanych zaburzeń życia psychicznego. Jesteśmy przyzwyczajeni do traktowania jako szkodliwych alkoholizmu i narkomani. Rzadziej myślimy o destrukcyjnym wpływie uzależnienia od hazardu, seksu, telewizji czy komputera. A jednak uzależnienie może mieć jeszcze subtelniejsze formy: dotyczyć nawykowych i nieświadomych wyobrażeń o świecie oraz różnych schematów postępowania pozwalających nam żyć i poruszać się wśród ludzi. Także one mogą uniemożliwiać nam dobre życie, wpędzić w konflikty z innymi lub ciężką depresję, z których nie będziemy w stanie samodzielnie się wydobyć.

Jako ciekawy przykład przywołam tu opisaną w książce Woydyłło typologię postaw obronnych stosowanych przez Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA). Postawy te wykształciły się u nich w dzieciństwie, a wykorzystywane są, najczęściej nieświadomie i z niewielkimi zmianami, także w późniejszym życiu. Autorem typologii jest Claudia Black, której książka „Children of Alcoholics: As Youngsters-Adolescents-Adults. It Will Never Happen To Me!” (1987) zrewolucjonizowała w Stanach Zjednoczonych podejście ludzi i instytucji publicznych do alkoholizmu, alkoholików i ich rodzin. Black wyróżniła cztery najczęściej spotykane role, jakie bezwiednie przyjmują na siebie dzieci doświadczające w związku z alkoholizmem rodziców braku miłości, chaosu, konfliktów, niepewności jutra, upokorzenia, niemocy i wielu innych.

Pierwszą nawykową postawą jest postawa Bohatera. Dziecko bierze na siebie odpowiedzialność za trwałość patologicznej rodziny i robi wszystko by złagodzić istniejące w niej konflikty. Jest gotowa zaprzeczać istnieniu i negatywnym skutkom choroby alkoholowej. Swoim podejściem często opóźnia lub wręcz uniemożliwia ujawnienie niszczącego wpływu uzależnienia na życie rodziny i jej poszczególnych członków.

Drugą postawę nazywa Black postawą Kozła Ofiarnego. Dziecko stara się zwrócić uwagę na siebie i problemy w rodzinie poprzez działania negatywne, narażając się na cudze potępienie. Zaczyna się od psot i narastającego nieposłuszeństwa, a kończy nieraz w bardzo młodym wieku konfliktami z prawem. Jest to droga wielu przestępców.

Trzeci rodzaj chorobliwego przystosowania się do warunków panujących w rodzinie to przyjęcie roli Niewidzialnego Dziecka zwanego też Aniołkiem. Dziecko ucieka od koszmaru codziennego życia w świat wewnętrzny, pogrąża się „w samotniczą melancholię, bierność i brak zainteresowań”. Skrywa przed światem swoją rozpacz i niemoc. Wypiera się własnych uczuć i emocji. Często nie sprawia problemów wychowawczych, lecz nie ma przyjaciół, słabo się uczy, a z biegiem czasu popada w trudną do leczenia depresję lub nerwicę.

Ostatnia z czterech postaw to Clown lub Maskotka. Clown postanawia niczego nie brać na poważnie, wszystko obracać w żart. Śmieje się ze spotykających go i innych nieszczęść. Nie potrafi współodczuwać z innymi, ani tym bardziej zaangażować się w głębsze relacje, w szczególności uczuciowe. Jest często osobą kontaktową, nie ma kłopotów w nauce czy pracy zawodowej, ale jego życie osobiste jest ruiną.

Jak łatwo można zauważyć przedstawione wyżej typy zaburzeń osobowości występują często u osób wychowywanych w „zwykłych” rodzinach, w których żadne z rodziców nie jest alkoholikiem i nie zdradza także objawów innego uzależnienia. A jednak per analogiam jakieś musi tu występować. Zakładam, że uzależnienie rodzi uzależnienie. Rodzice nie radzący sobie z samymi sobą, z codziennymi obowiązkami, zaniedbujący z różnych przyczyn własne dzieci na rzecz innych aktywności albo z powodu jakichś dręczących ich problemów lub obsesji, chcąc nie chcąc, zmuszają je do wykształcenia sobie strategii obronnej. Od przyjętej strategii mogą być one zależne przez całe życie, co w konsekwencji może przynieść zatrute owoce w kolejnym pokoleniu.

Książka Ewy Woydyłło pozbawiona taniego psychologizowania, z którym tak często stykamy się w literaturze popularyzującej zdrowe życie, może wydać się niektórym nazbyt optymistyczna. Ludzie z poważnymi problemami potrzebują jednak takiego zastrzyku wiary w siebie, żeby znaleźć siły na wyjście ze świata uzależnienia.

Książka:

Ewa Woydyłło, Poprawka z matury, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2009.

* Michał Krasicki,
sekretarz redakcji „Kultury Liberalnej”.

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną