KAZIMIEROWSKA: Co myślisz, Anzelmie? Sebastian Koperski&Wojciech Stamm, „Doktor Jeremias”

Katarzyna Kazimierowska

Co myślisz, Anzelmie?

Kiedy kartkuję „Doktora Jeremiasa” świetnego literackiego duetu Koperski&Stamm, przypominają mi się wszystkie udane historie kryminalne, od Sherlocka Holmesa po Starsky’ego i Hutcha czy Miami Vice. Z tą różnicą, że zamiast duetu mamy bohaterski trójkąt, a proza życia bardziej przypomina rzeczywistość z serialu „Pit Bull”, do tego w wydaniu nieco staroświeckim.

Poznań w 1913, miasto pod zaborem pruskim. W biały dzień ktoś podrzuca na schody kamienicy, niemal w centrum miasta, okaleczone ciało 13-letniej dziewczynki. Śledztwo zostaje przydzielone komisarzowi Windelbrandowi. Niezależnie od niego prawdę o śmierci nastolatki postanawia odkryć lekarz sądowy, na którego stół trafiają jej zwłoki, Anzelm Schoen. Razem ze swoim przyjacielem, doktorem psychiatrii Sigmundem Jeremiasem, podejmuje się on żmudnego i niebezpiecznego zadania znalezienia zabójcy. Niezobowiązujące śledztwo prowadzi do odkrycia niewygodnej tajemnicy, która może okazać się zgubna dla bohaterów Koperskiego i Stamma.

Ot i historia, niby nic nowego, ale nie pomysł na fabułę (zresztą oparty na faktach) jest tu wabikiem, ale kunszt języka i niezwykła wiarygodność historyczna przedstawionych czasów. Panowie musieli spędzić mnóstwo czasu w archiwach i bibliotekach, co czuć na kartach powieści. Jednocześnie koncepcyjnie blisko „Doktorowi” do kryminałów Agathy Christie, gdzie równie ważne jak empiria i dowody zbrodni są przesłanki moralne, kierujące potencjalnymi podejrzanymi, a które nasi bohaterowie chętnie omawiają, przechodząc z dyskusji o faktach do dysputy filozoficznej. Autorzy trzymają się kanonu powieści kryminalnej o tle obyczajowym: bohaterami są mężczyźni, kobiety występują w roli ofiar; jest w tym schemacie jeden chwalebny wyjątek, ale jednak przywołany w sposób dość przewrotny.

W przeddzień największej wojny tamtej epoki, echem na poznańskiej ulicy odbijają się także niepokoje geopolityczne. Choć wątek kryminalny jest tu wiodący, nie brakuje też tła historycznego i politycznego, a także żydowskich wątków biograficznych naszych bohaterów. Społeczeństwo pod zaborem pruskim Anno Domini 1913 boryka się z określeniem własnej tożsamości, przynależności narodowościowej i kulturowej. Co bardziej się opłaca? A co lepiej ukryć? I choć bohaterowie zadają sobie pytanie, czy być Polakiem czy Niemcem, nie biorą pod uwagę, że ich życie i wybory wyznacza również żydowskie pochodzenie. Owe wybory życiowe, czy prawdy moralne, według których postępują nasi trzej bohaterowie, sprowadzają się do smutnej puenty: jeśli prawda wyzwala, to tylko nas samych i jest to zwycięstwo moralne jedynie w wymiarze indywidualnym, bo tak naprawdę prawda mało kogo obchodzi.

Książka:

Sebastian Koperski, Wojciech Stamm, „Doktor Jeremias”, Zysk i S-ka, 2010.

* Katarzyna Kazimierowska, sekretarz redakcji kwartalnika „Cwiszn”, członkini redakcji „Kultury Liberalnej”. Członkini redakcji „Res Publiki Nowej” i organizatorka festiwalu „Warszawa Jest Kobietą”.

„Kultura Liberalna” nr 109 (6/2011) z 8 lutego 2011 r.

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną