Stary Teatr: reaktywacja. Na marginesie „Panien z Wilka” w reżyserii Agnieszki Glińskiej

Pierwszy wstał Najwybitniejszy Polski Aktor, następnym widzom trzeba było tylko ułamka chwili. Premiera „Panien z Wilka” w krakowskim Narodowym Starym Teatrze musiała zresztą zakończyć się owacją na stojąco. Są takie przedstawienia, kiedy od pierwszej kwestii wiadomo, że sympatia publiczności jest po stronie artystów, że pójdzie ona za aktorami jak w dym i nie będzie zadawała zbędnych pytań. Tak dzieje się w tym sezonie na krakowskiej narodowej scenie.

Sytuacja zrozumiała, publiczność wróciła do swojego teatru, a jego aktorzy do pracy. Coś, co miało zdechnąć pod rządami absurdalnie niekompetentnego dyrektora i przy aprobacie władz, odradza się pod kierownictwem złożonej z wybitnych aktorów Starego Rady Artystycznej. Wiadomo bardzo dobrze, że aby zniszczyć ważne miejsce, potrzeba sekundy, za to odbudowa trwa potem latami. Stary Teatr przetrwał, a nie przetrwał na przykład wrocławski Teatr Polski. Prawdopodobnie dlatego, że związani z nim od lat artyści nie poszli na wojnę totalną, przeprowadzili swoją operację inaczej. I wygrali, chociaż sami wiedzą, że ich zwycięstwo gorzki ma smak. Dyrektor utrzymał swe stanowisko, to on zawiera umowy, nawet jeśli w istocie jest samym długopisem. Na premierze go nie widziałem, ale też uporczywie wzrokiem nie szukałem. Stary został odzyskany na prawdopodobnie jedynych możliwych dziś warunkach. Z tego trzeba się cieszyć, dlatego cieszą się aktorzy i widzowie, a ich radość staje się mimowolnie jednym z tematów nowych przedstawień Starego Teatru: tak jest przynajmniej w „Pannach z Wilka”.

W gruncie rzeczy to rozumiem. Każda trauma wymaga przepracowania, a zespół Starego Teatru niewątpliwie traumę przeżył. Nie widziałem dotychczas nowego spektaklu Moniki Strzępki „Rok z życia codziennego w Europie Środkowo-Wschodniej”, tę zaległość zapewne niebawem nadrobię. W kolejnej premierze sezonu Remigiusz Brzyk jasno mówił, że wziął się za „Królestwo” Larsa von Triera, aby poprzez słynny krótki serial opowiadać o Starym Teatrze. W pierwszej sekwencji Michał Majnicz zaznaczał, że przyszedł tu do pracy sześć lat temu za poprzedniego dyrektora, przyszedł, bo w tym szpitalu pracują najlepsi lekarze. Wszyscy doskonale wiedzieli, o co chodzi. Role sprzątaczy niemal nieustannie obecnych na scenie grali Anna Dymna i Krzysztof Globisz – zatem wcielona pamięć o Starym Teatrze w dwóch niebywale bliskich sobie osobach. Byli na uboczu, sporadycznie, ze spokojną wyrozumiałością komentowali zdarzenia. Całe przedstawienie Brzyka w pierwszej części uwodziło siłą i błyskotliwością, w drugiej niestety irytowało tracącą impet dramaturgią. Tak czy inaczej, lubię to „Królestwo”. Właśnie za powrót zespołu Starego Teatru i wspólne granie choćby Elżbiety Karkoszki i Magdy Grąziowskiej, za zapanowanie nad chaosem zdarzeń i – przede wszystkim – za wskrzeszenie ducha sceny przy placu Szczepańskim. To już bardzo dużo, może na tym etapie nie można spodziewać się więcej.

Pomóż nam tworzyć niezależną prasę.

Wesprzyj Kulturę Liberalną

„Panny z Wilka” przynoszą kolejny akt odzyskiwania Starego Teatru. Tym razem mamy w centrum Sceny Kameralnej wybitne aktorki: Dorotę Segdę, Ewę Kaim, Annę Radwan, Paulinę Puślednik, rozbitego na dwóch Wiktora grają Szymon Czacki i Adam Nawojczyk, w epizodach są jeszcze Aldona Grochal i Jacek Romanowski, w tle studenci Akademii Sztuk Teatralnych z obsadzoną w roli Tuni Natalią Kają Chmielewską. To słuszne myślenie, by mając Segdę, Kaim, Radwan i Puślednik, specjalnie dla nich wymyślać spektakle, już ich udział jest w istocie gwarancją sukcesu przedsięwzięcia. I „Panny z Wilka” w inscenizacji Agnieszki Glińskiej w powszechnej opinii sukcesem są. Są też widowiskiem, które – przynajmniej tak się dało odczuć tuż po zakończeniu – jest w stanie pogodzić uczestników teatralnego sporu, co zwykle nie mówią jednym głosem.

Doceniam wiele z przedstawienia Glińskiej, a jednak ogólnego aplauzu nie podzielam. To jest oczywiście teatr na wysokim zawodowym poziomie, zapewne trudno mu też zarzucać, że bardzo chce się podobać. No właśnie – może w tym cała rzecz. „Panny z Wilka” w Starym zdały mi się do bólu minoderyjne, zbudowane z efektownych aktorskich solówek, aby każda z gwiazd miała tu swoje pięć minut. Ktoś powie, że panny są razem i nawet kiedy nic nie grają, grają bardzo dużo. Czy na pewno? Agnieszka Glińska wraz ze współautorką adaptacji Martą Konarzewską postanowiła z Wiktora uczynić tylko lustro dla tytułowych bohaterek, zupełnie inaczej niż zrobił to choćby w swoim filmie Andrzej Wajda. W Starym Wiktor młodszy i starszy staje się tylko pretekstem dla ich wspomnień i emocji. Wspomaga je jeszcze Virginia Woolf z „Falami” i „Panią Dalloway”, w których zaczytują się bohaterki. Od Woolf pochodzi mówiony przez Dorotę Segdę monolog o starzeniu się kobiecego ciała, w założeniu jedna z najbardziej przejmujących scen spektaklu. Oczywiście, wybitna aktorka robi wszystko, aby tak było, a jednak siedzę niewzruszony. Może dlatego, że wciąż czuję, iż ktoś programuje moje emocje, a to wywołuje opór. Podobnie, jak wtedy, gdy panny z Wilka tańczą i kiedy śpiewają, choć śpiewają pięknie. Nad całością unosi się swing jak w starych filmach Woody’ego Allena, co zapewne również nie jest przypadkową decyzją. „Panny z Wilka” Glińskiej to może idealny spektakl, dobrze skrojony – lekki i przyjemny, choć w intencjach z głębszymi podtekstami. Im służy wizualny nawias jak z telenoweli, prezentowane w zbliżeniu twarze bohaterek. Temu też zapewne skupienie się na kobietach, przy lekkim zignorowaniu Wiktora Rubena. Tyle że kobiece portrety z przedstawienia w Starym nie elektryzują niczym szczególnym. Dorota Segda powtarza to, co stało się tematem wielu poprzednich jej ról – zachwyt i rozczarowanie kobiecą dojrzałością, Ewa Kaim szaleje, śpiewa i tańczy w znakomitej formie, ale cały czas myślę, że ten popis nie bardzo służy i aktorce, i widowisku; że przydałoby się trochę więcej umiaru. Oczywiście Kaim bierze swoje tour de force w nawias ironii, by nikt nie myślał, że wymknął się z reżyserskiej i aktorskiej kontroli. W ogóle podejrzewam, że aktorki na próbach „Panien z Wilka” rozkwitały, proponując dużo i jeszcze więcej, a reżyser patrzyła z radością i kupowała prawie wszystko, w końcu kto nie byłby szczęśliwy, mając na scenie taką obsadę. Ale może się mylę.

Dobrze wypadła celowo neurotyczna Paulina Puślednik, a najlepiej zdystansowana i ironiczna Anna Radwan, bo zagrała mniej niż więcej. Ktoś powiedział po premierze, że ten spektakl ma w sobie prawdziwą energię kobiet. Znowu zapytam – naprawdę?

„Panny z Wilka” niewątpliwie przyciągną publiczność, aktorki i aktorzy – to widać – lubią je grać. Mam świadomość, że mój głos malkontenta jest raczej odosobniony. Po prostu wolę chropawe i niedoskonałe „Królestwo” od wycyzelowanych i zaprogramowanych na aplauz „Panien z Wilka”. Może największy problem w tym, że dokładnie takiego przedstawienia się spodziewałem, a nie miałbym nic przeciwko temu, by Stary Teatr na nowo zyskał linię programową uzależnioną nie tylko od potrzeby zapewniania swoim aktorkom i aktorom dobrych ról. To i tak się stanie, one nie znikną. W końcu – jak mówił doktor Majnicza w „Królestwie” – w tym szpitalu pracują najlepsi lekarze.

Fot. wykorzystana jako ikona wpisu: Krzysztof Bieliński, Teatr Stary w Krakowie.

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną