Śladami kenijskiej aktywistki
Dzięki tłumaczeniu Katarzyny Skalskiej dwanaście lat od francuskiej premiery do rąk polskich odbiorczyń i odbiorców trafia biograficzna książka obrazkowa poświęcona życiu Wangari Maathai, kenijskiej aktywistki społecznej i ekologicznej, która w 2004 roku zdobyła Pokojową Nagrodę Nobla. Bohaterka książki ukazana zostaje jako silna, zdeterminowana do działania na rzecz ochrony środowiska postać stawiająca czoła kolejnym przeciwnościom losu (w tym rasizmowi i kolonializmowi) oraz przeszkodom, jakie napotyka na drodze ku zazielenieniu ogromnych terenów na kontynencie afrykańskim. Równocześnie jej celem staje się walka o prawa człowieka, a połączenie tych obu tematów na pewno docenią ci, którym leży na sercu dobro Ziemi jako wspólnego domu wszystkich ludzi.
Tekst Francka Prévota napisany jest prostym, a jednocześnie poetyckim językiem, co świetnie współgra z malarską, pełną kolorów szatą graficzną Aurélii Fronty. Dzięki temu polskie czytelniczki i czytelniczki mają okazję poznać życie i działalności Maathai, która – podobnie jak najpopularniejsza aktywistka ekologiczna Greta Thunberg – mimo wielu trudności dążyła do celu, jakim było polepszenie losu naszej planety.
Na tropie niszczycieli środowiska
Fikcyjnych aktywistów prezentuje seria „Klub Przyjaciół Planety” norweskiej autorki Ruth Lillegraven. W wydanych przez Widnokrąg dwóch pierwszych tomach „Czarne łabędzie” i „Znikająca chata” troje dzieci – Vanja, Sivert i Mo – rozwiązuje zagadki związane z występującymi w miasteczku działaniami niszczącymi środowisko, takimi jak zanieczyszczenie jeziora czy zaśmiecanie lasu. Autorka wykorzystała gatunek powieści detektywistycznej, aby opowiedzieć o walce o dobrostan Ziemi mimo nieporadności dorosłych (jak stwierdza jeden z bohaterów, „dorośli to jakaś porażka…” [s. 68]).
Poza przystępnym językiem i zachowaniem realiów XXI wieku – dzieciaki robią zdjęcia telefonami komórkowymi – serię charakteryzują atrakcyjne, nieraz pełnostronicowe ilustracje bogato zdobiące książki. Poza tym każdą opowieść uzupełniają ekofakty spisane przez Olego Mathismoena, dziennikarza i autora popularnej w Norwegii książki „Grønne greier”. Choć są to niezwykle ciekawe sprawy, drugi tom serii „Znikająca chata” wydaje się nie do końca sprawnie zaadaptowany na potrzeby polskich czytelniczek i czytelników: fakty dotyczą przyrody Norwegii (nie Polski), a równocześnie pojawia się informacja o (polskim) Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska.
Bliska nam Ziemia
Twardo stąpające po ciemnoczerwonej skale są postaci widoczne na okładce czwartej części serii ekologicznych książek o żywiołach napisanej przez Annę Skowrońską i opracowanej graficznie przez Agatę Dudek i Małgorzatę Nowak. Ta ilustracja wskazuje, jak bliska codziennego doświadczenia czytelniczek i czytelników jest „Ziemia”, czyli wielkoformatowa prezentacja tego, co dotyczy tak naszej planety, jak i budujących ją skał, a także wszystkiego, co z tym związane. Na kolejnych rozkładówkach mowa jest bowiem o produkcji żywności, wydobywanych surowcach, trzęsieniach ziemi, tworzeniu marmurowych rzeźb czy uprawie ogródka. Choć informacji jest sporo, tekst napisany jest przystępnie, a do tego w prostych słowach objaśnia złożone zjawiska.
W moim odczuciu to jednak warstwa graficzna stworzona przez Dudek i Nowak stanowi główną zaletę publikacji: oglądanie pięknych, kolorowych i dynamicznych ilustracji sprawia wielką przyjemność! „Ziemia” to zbiór ciekawostek i nieraz luźno związanych ze sobą informacji, które – przy całej swojej przypadkowości – dają obraz tego, jak ważna dla człowieka jest ziemia i Ziemia.
Nabrać trochę dystansu
Świetną lekturą dla młodszych i starszych będzie pięknie wydana informacyjna książka obrazkowa „Wokół Słońca” Ainy Bestard. Polskie czytelniczki i czytelnicy mieli już okazję poznać możliwości tej autorki dzięki wydanej przez Tatarak w 2020 roku „Ziemi, żywej planecie” [1]. W równie wysmakowanej edytorsko formie do rąk odbiorczyń i odbiorców trafia publikacja pełna szczegółowych, niczym wyjętych z dawnych atlasów, ilustracji przedstawiających przestrzeń kosmiczną i znajdującą się w niej Ziemię.
Przegląd kolejnych ciał niebieskich, w tym błękitnej planety, to świetnie rozplanowana na każdej poziomo ułożonej rozkładówce dawka informacji opatrzonych nie tylko wspomnianymi barwnymi ilustracjami, ale też pomocnymi schematami i przekrojami, które pozwolą lepiej wyobrazić sobie budowę i działanie wszechświata. Kluczowy wydaje się przy tym podtytuł książki: „Nasze miejsce w kosmosie”. Jak pokazuje Bestard, uniwersum, którego jesteśmy częścią, jest wciąż pełne tajemnic wartych odkrycia, należy jednak przy tym nie zapominać o najbliższym otoczeniu, co podkreślają słowa zamykające książkę: „To Ziemia jest naszym domem – na razie jedynym. Dbajmy o nią” [s. 74].
Spojrzenie w przyszłość
Postulowane w „Wokół Słońca” dbanie o Ziemię jest głównym tematem książki „Świat do remontu” Bogusia Janiszewskiego i Maxa Skorwidera. To już dziesiąty tytuł z serii „To, o czym dorośli Ci nie mówią” – po podejmujących w przystępny sposób „dorosłe” tematy książkach o ekonomii, polityce, klimacie czy seksie przyszła pora na Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) przyjęte przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Na tle pozostałych książek Janiszewskiego i Skorwidera podjęcie tego tematu jest wyjątkowo potrzebne, wydaje mi się bowiem, że ani w przestrzeni publicznej, ani tym bardziej w szkole lista postulatów dotyczących rozwoju ludzkości nie pojawia się wystarczająco często. „Świat do remontu” przechodzi od kwestii podstawowych (jak państwowość i sens istnienia organizacji międzynarodowych) aż po konkretne problemy cywilizacyjne, których rozwiązanie w przyszłości zakładają SDGs. I to przyszłości niedalekiej, chodzi bowiem o zmiany mające się wydarzyć do 2030 roku, w tym realizacje takich celów, jak „równość płci”, „zero głodu” czy „czysta i dostępna energia”.
Świetnie czyta się pełne feminatywów teksty Janiszewskiego, które wprowadzają informacje; poza tym blokom tekstu towarzyszą dialogowe scenki Skorwidera prezentujące postaci prowadzące luźne rozmowy. Co wyjątkowo cenne, „Świat do remontu” pokazuje, że w różnych częściach świata inne osoby mierzą się z problemami, które z polskiej perspektywy łatwo przeoczyć.
Spośród omówionych książek „Świat do remontu” wydaje się najbardziej zaangażowany społecznie i politycznie, a tym samym sprawdzi się świetnie dla odbiorczyń i odbiorców zaznajomionych z problemami, jakim czoło stawiają aktywiści walczący o dobro Ziemi. Równocześnie młodsze czytelniczki i czytelnicy mogą sięgnąć po pozostałe publikacje (zarówno beletrystykę, jak i książki non-fiction), które świetnie wprowadzą w tematy związane z ochroną naszej planety.
Przypis:
[1] O „Ziemi, żywej planecie” Ainy Bestard pisałem na łamach „Kultury Liberalnej” w 2020 roku [].
Książki:
Franck Prévot, Aurélia Fronty, „Wangari Maathai. Kobieta, która posadziła miliony drzew”, przeł. Katarzyna Skalska, wyd. Zakamarki, Poznań 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 6+ (informacja wydawcy)
Ruth Lillegraven, Jens Kristensen, „Klub Przyjaciół Planety. Czarne łabędzie”, przeł. Karolina Drozdowska, wyd. Widnokrąg, Piaseczno 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 6+ (informacja wydawcy)
Ruth Lillegraven, Jens Kristensen, „Klub Przyjaciół Planety. Znikająca chata”, przeł. Karolina Drozdowska, wyd. Widnokrąg, Piaseczno 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 6+ (informacja wydawcy)
Anna Skowrońska, „Ziemia”, oprac. graf. i il. Agata Dudek, Małgorzata Nowak, Muchomor, Warszawa 2022.
Proponowany wiek odbiorcy: 10+ (informacja wydawcy)
Aina Brestard, „Wokół Słońca. Nasze miejsce w kosmosie”, przeł. Karolina Jaszecka, wyd. Tatarak, Warszawa 2022.
Proponowany wiek odbiorcy: 5+ (informacja wydawcy)
Boguś Janiszewski, „Świat do remontu. Cele zrównoważonego rozwoju ONZ. To, o czym dorośli Ci nie mówią”, il. Max Skorwider, wyd. Publicat, Poznań 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 10+
Rubrykę redaguje Paulina Zaborek.
