Idesbald Goddeeris bada w swojej książce działanie tajnych służb PRL w Belgii. Czy działały one sprawnie i skutecznie, jak chciała tego komunistyczna propaganda? „W tej książce – pisze Goddeeris – miażdżę klasyczny obraz wschodnioeuropejskich służb wywiadowczych”. A Marcin Kula na podstawie własnych i rodzinnych historii potwierdza tezę belgijskiego uczonego.
„Podstawowym elementem długiego trwania Uniwersytetu jest kontakt nauczyciela akademickiego ze studentem. Chciałbym, by ta istota procesu nauczania przetrwała wszelkie idiotyzmy instytucjonalne”.
„Od dawna znałem dobrze postać prof. Marcina Kuli. Szybko miałem też okazję poznać niezliczone rzesze jego uniwersyteckich wychowanków. Miał ich tyle, że do dziś każdego historyka po UW z mojego pokolenia podejrzewam o to, że pisał doktorat u Kuli. Mylę się nie tak znowuż często”.
Opinia żyje w przekonaniu, że trzeba ustalić prawdę historyczną, która jest jedna. Otóż odważę się powiedzieć, że w rozumowaniach historycznych fałsz jest znacznie bardziej jednoznaczny od prawdy. W bardzo wielu sprawach przeszłość nie będzie czarno-biała, a obraz będzie dyskutowany, dopóki ludzie nie przestaną się nim interesować.
Książka Ivana Jablonki to historia emigracji jego dziadków – Żydów i komunistów – z Polski do Francji oraz ich tragicznej śmierci w Auschwitz. Choć pisana przez historyka jest pełna osobistych przemyśleń i opisów jedynie prawdopodobnych zdarzeń. Autor ciągle balansuje na granicy naukowej rzetelności i literatury pięknej. Czy jest to jednak czymś złym?
Zanim uwierzy się w łatwe wyzwolenie, rewolucję i szybką zmianę po odejściu kolonizatorów, warto zapytać, czego się samemu chce i czy sensownie się chce. Staje więc pytanie o przytomną politykę ekonomiczną.
Książka Eduarda Galeana to praca już klasyczna, która wpasowuje się doskonale w popularne obecnie ujęcie postkolonialne. Czytać ją jednak warto również po to, by zadawać pytania niepopularne – czy kolonializm jest kluczem do wszystkiego?
Ostatnio leżałem w szpitalu obok dwóch panów, którzy w pełni akceptowali wersję historii lansowaną w ramach „polityki historycznej”. Nie wytrzymałem i – gdy już mogłem mówić po zabiegu – zidentyfikowałem się jako historyk, a potem przez godzinę wygłaszałem im wykład zorganizowany według innych linii wiodących. No i rozstaliśmy się w przyjaźni. Więc jednak można!
Przyczyna, dla której cenię omawianą książkę i postawę Friszkego, to widoczne jego przekonanie, że historia jako dyscyplina badawcza i refleksyjna ma służyć właśnie badaniu i refleksji, a nie podbijaniu narodowego bębenka w ramach polityki narodowo-populistycznej.
Podstawową cechą książki jest szczerość autora, pisanie na pograniczu – zaryzykuję określenie – wspomnieniowego ekshibicjonizmu. Ten zaskakuje, bowiem autor zawsze zdawał mi się człowiekiem łatwym w kontakcie, uśmiechniętym, raczej pewnym siebie – ale introwertycznym. Tu zaś zdumiewająco się odsłania.
Gniew musi się na czymś skupić i w sumie lepiej go skierować przeciw pomnikowi niż przeciw ludziom. Nie jestem jednak za robieniem historycznej pustyni z naszej przestrzeni. Raczej powinniśmy starać się ukazać dzieło w kontekście historycznym i traktować je jako materiał o sposobie myślenia w danej epoce.
Ocena działalności powojennej partyzantki antykomunistycznej do dziś dzieli Polaków. Jej uczestnicy byli za PRL uznawani za bandytów. Za rządów PiS-u traktuje się ich praktycznie jako twórców niepodległej Polski. Z punktu widzenia historiografii oba podejścia są równie mało warte. Na szczęście Mariusz Mazur unika obu skrajności.
Jak można było nie zaprosić Putina na rocznicę wyzwolenia Auschwitz, skoro to Armia Czerwona wyzwoliła obóz? Można mu powiedzieć w dowolnym momencie wszystko, co się chce, ale trzeba zrozumieć, że z punktu widzenia Rosjan ich armia szła przez Europę, walcząc z Hitlerem. To było zresztą fundamentalnie ważne dla zachodnich aliantów.
Istnieje obyczaj nawiązywania stosunków partnerskich pomiędzy miastami. Gdynia nawiązała je z szesnastoma – nawet w Chinach. Mogłaby nawiązać oficjalny kontakt również z Tel Awiwem. Taki wniosek nasuwa się w każdym razie z wystawy w muzeum POLIN.
W folklorze żydowskim istnieje powiedzonko: „Co powinien robić Żyd, gdy historia wychodzi na ulicę? Wejść szybko do najbliższej bramy, by go nie stratowała”. Co miało zrobić słabe państwo w sytuacji ataku ze wszystkich stron? Nawet bramy do schowania się nie miało.
