Tę książkę da się czytać w dwójnasób – jako intymną spowiedź, w której autor odkrywa rodzinne tajemnice. Ale także jako uniwersalny namysł nad losem Żydów, antysemityzmem i historią Europy Środkowo-Wschodniej, w której ostatecznie nic nie pasuje do naszych potocznych wyobrażeń.
Kiedy miał siedemnaście lat, usłyszał od matki: „Wyjeżdżamy. Jestem Żydówką”. Był grudzień 1968 roku, a on poznał właśnie pierwszą z wielu tajemnic swojej rodziny. W „Kulturze Liberalnej” prezentujemy fragment najnowszej książki Macieja Zaremby Bielawskiego.
„Antysemici mnie bawią. Piszą w internecie: «Miał wszystkie kobiety», «Rządzi Polską jako szef żydomasonerii», «Jego marionetkami są Jarosław Kaczyński i Mateusz Morawiecki», «Ukradł trzysta milionów!». Przepraszam bardzo, ale to mi ubliża, bo ja poniżej miliardów nie kradnę!”.
8 marca, w dniu upamiętniającym 50. rocznicę protestów na Uniwersytecie Warszawskim, polski rząd przedstawił swoją oficjalną linię: wydarzenia z roku 1968 to „ogólnopolski ruch społeczny przeciwko komunizmowi”, który został zmiażdżony przez „komunistów”, odwołujących się do nagannego antysemityzmu.
Siła dzisiejszych walk o historię w Polsce fascynuje. Ma ona wiele przyczyn, a wśród nich także tę, że przeszłość, w tym Marzec ‘68, jest alfabetem współczesnych polemik. W rocznicę Marca, na Uniwersytecie Warszawskim odbyły się nawet dwie odrębne konferencje, przy czym kluczem do ich rozróżnienia był ewidentnie współczesny podział polityczny. To jest spór o legitymację do rządu dusz – i do rządzenia.
„Tym, co mnie przeraziło najbardziej podczas tego ostatniego miesiąca, a co trudno zrzucić na polityczną doraźność, była niebywała wręcz satysfakcja, jaka się ujawniła u ludzi, którzy nagle się dowiedzieli, że istniały judenraty i że dochodziło do żydowskiej kolaboracji. W Marcu też mówiono o żydowskiej kolaboracji, też podkreślano, że Żydzi są niewdzięcznikami. Teraz wydaje się, że taki dyskurs jest wszechobecny”, mówi Piotr Paziński, pisarz i eseista, redaktor naczelny „Midrasza”.
Gdybym miała wybierać z historii Polski wydarzenia do nauczania postaw obywatelskich, to byłby to właśnie Marzec, zaraz obok powstania warszawskiego – mówi socjolożka i historyczka z Uniwersytetu Warszawskiego.
W styczniu odszedł od nas prof. Jerzy Jedlicki, historyk i działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL. W odbytej przed paru laty rozmowie z redaktorami „Kultury Liberalnej” opowiada o seminariach domowych, etosie polskiej inteligencji i Marcu ’68.
Niektórzy Polacy zabijali. Ale już podczas wojny pojawiła się narracja oczyszczająca. Polacy ex definitione nie mogli mordować Żydów. Jeśli ktoś mordował, np. jacyś chłopi na wsi albo mieszkańcy małego miasteczka Jedwabne, to nie mogli być Polacy. To jest konstrukcja, którą można usłyszeć także dziś.
Problematyka zbrodni wołyńskiej staje się centralnym elementem myślenia o relacjach polsko-ukraińskich. Tak jakby przekreśleniu uległy stulecia wspólnej – niejednokrotnie trudnej, ale wspólnej – przeszłości.
„Wielki zwrot” Dariusza Gawina to dzieło pełne paradoksów, zrodzone z krytyki i jednocześnie fascynacji „lewicą laicką”. Choć i tak najważniejsze w tej książce jest to, co nie zostało w niej wypowiedziane.