Z centrum widać najwięcej
Z jednej strony, jak coś działa źle – to przypuszczalnie winny jest neoliberalizm. Z drugiej strony, w debacie pojawiają się sugestie, że coś takiego jak neoliberalizm w ogóle nie istnieje, że jest to tylko pojęciowa pałka na przeciwników. Jak jest w rzeczywistości?
Prawica była i jest partią tradycji, porządku i autorytetu; lewica – partią postępu, emancypacji i równości. Jak w tym podziale może odnaleźć się liberał? Może jego siła bierze się właśnie stąd, że gotów jest stanąć w poprzek podziałów kreślonych przez zwolenników lewicy i prawicy.
„Istnieje przesąd na temat liberalizmu, że jest to produkt luksusowy dla «kosmopolitycznych elit». W rzeczywistości liberalizm jest najbardziej potrzebny nie ludziom władzy, lecz właśnie najsłabszym” – mówi Jan-Werner Müller, autor książki „Strach i wolność. O inny liberalizm”.
„Cięcia” przynoszą mozaikę transformacyjnych doświadczeń. To mocny głos tych, których przez lata demonstracyjnie uprzedmiotawiano, a zarazem znakomita inspiracja dla refleksji socjologicznej czy antropologicznej. Trudno się jednak pozbyć wrażenia, że to dzieło niedokończone.
„Celem lewicy powinno być doprowadzenie do sytuacji, w której rywalizacja toczy się między neoliberalną prawicą, reprezentowaną przez PO, oraz socjaldemokratyczną lewicą”, mówi Michał Syska.
Nowa książka Antoniego Dudka to lektura obowiązkowa, zwłaszcza przed zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi. Pokazuje, jaką drogę przebyła III RP od swoich początków. A jednocześnie przypomina o granicach własnej politycznej sprawczości.
„Programy polityk publicznych – naprawy służby zdrowia, oświaty, budowy tanich mieszkań na wynajem – nie zostały zrealizowane i nic nie wskazuje na to, że zostaną zrealizowane. […] Dystanse społeczne będą rosły. Dla uśmierzania biedy po upadku instytucji publicznych biedni będą dzielili się z biednymi, a klasa średnia będzie się nam coraz bardziej polaryzować”.
„Kiedy wprowadzano program 500+, wiele mówiło się o tym, że ludzie te pieniądze po prostu przepiją. A ja pytałabym raczej, ile osób z tych pieniędzy pierwszy raz zapłaciło za prywatną wizytę u lekarza? Dajemy ludziom pieniądze po to, by mogli poradzić sobie w świecie, w którym publiczne instytucje giną”, mówi socjolog z Uniwersytetu Warszawskiego.
Liberalizm wymaga dzisiaj operacji odzyskania wiary we własne siły; zmierzenia się ze swoim dziedzictwem i tytułem, który coraz częściej (zwłaszcza w parze z przedrostkiem „neo-”) jest stosowany jako polityczna obelga. Przyszłoroczne wybory do Parlamentu Europejskiego stanowią ku temu okazję.
„Cały ten system to jest system nieustającego napięcia, nowego niewolnictwa. Niemal każdy z nas ma jakiś kredyt bankowy, a niektórzy tragiczne, lichwiarskie pożyczki. Społeczeństwo z takim batem przestaje być społeczeństwem zrelaksowanym, otwartym na liberalne wartości”, mówi słynny kompozytor.
To nie w sferze takiej czy innej strategii gospodarczej, ale raczej w zdolności do generowania nowych idei spoczywa klucz do sukcesu Zachodu w nowym globalnym wyścigu.
„Demokracja nie polega jedynie na wyborach, ona nie może być plebiscytarna. Ja, jako liberał, wierzę w podział władzy i porządek konstytucyjny. Tyle tylko, że liberałowie przegięli. Bo choć demokracja nie składa się tylko z wyborów, to nie może też działać bez nich”, mówi wykładowca Uniwersytetu Oksfordzkiego.
Ustrojowym celem Prawa i Sprawiedliwości jest schmittowski decyzjonizm – rządy, które rozstrzygają o problemach społecznych według woli, co ma zwiększać skuteczność i ustanowić realną obecność państwa w rozwiązywaniu tych problemów. Wymaga to od nas lepszej kontrargumentacji niż tylko stwierdzenie, że zasada rządów prawa miała określone znaczenie, więc powinna mieć je nadal – pisze Paweł Marcisz w kolejnym odcinku swojego felietonu prawnego.
„Kapitalizm zmierza w kierunku tworzenia coraz większej liczby, coraz gorzej płatnych, niewymagających wysokich kwalifikacji prac. Mamy do czynienia z wyborem: chcesz zwiększyć ilość niskopłatnej pracy, czy zmniejszyć ilość pracy ogółem? Ja wolę tę drugą opcję”, mówi brytyjski dziennikarz ekonomiczny.
Fukuyama w latach 90. XX w. odnosił wrażenie, że jego rozważania lepiej są rozumiane w krajach postkomunistycznych niż na Zachodzie. To przeszłość. Jesteśmy bliżej realnego Zachodu niż kiedykolwiek po 1989 r. Wcześniej mieliśmy niemal tylko euroentuzjastów. Teraz importujemy eurosceptycyzm oraz rozmaite wersje opowieści o „Europie ojczyzn”.