Tuż przed Międzynarodowym Dniem Pamięci o Zagładzie, obchodzonym w miniony piątek, w Holandii opublikowano zdumiewające wyniki badania opinii publicznej. Okazało się, że 23 procent Holendrów w wieku poniżej 40 lat uważa, że Zagłada została albo drastycznie wyolbrzymiona, albo po prostu zmyślona. Taki poziom publicznej ignorancji w kraju, w którym Niemcy, z pomocą lokalnych kolaborantów, wymordowali trzy czwarte ludności żydowskiej, szokuje.
Książka Ivana Jablonki to historia emigracji jego dziadków – Żydów i komunistów – z Polski do Francji oraz ich tragicznej śmierci w Auschwitz. Choć pisana przez historyka jest pełna osobistych przemyśleń i opisów jedynie prawdopodobnych zdarzeń. Autor ciągle balansuje na granicy naukowej rzetelności i literatury pięknej. Czy jest to jednak czymś złym?
W roku, w którym słowo „wojna” wyszło poza podręczniki i stało się dla współczesnych dzieci czymś obecnym tuż obok, po sąsiedzku, ważną sprawą jest wznawianie książek, które pokazują długotrwały wpływ wojennego dramatu na ludzkie życie. Ich przekaz brzmi teraz głośniej: wszyscy jesteśmy tacy sami, a wojna zawsze jest krzywdą.
Gdybym był Syryjczykiem, to powiedziałbym, że dziś panuje wobec tego narodu brak empatii. Z jakiego powodu byłbym inny, gorszy od Ukraińca? Franciszek starał się nie wpaść w koleiny traktowania Ukrainy jako zła wyjątkowego i jedynego, co dominuje w zachodnim dyskursie – mówi indyjski działacz na rzecz praw człowieka.
Jedną z konsekwencji nazizmu była długotrwała nieobecność w repertuarze dzieł kompozytorów prześladowanych bądź zamordowanych z powodu pochodzenia lub estetyki nieodpowiadających ideologii narodowosocjalistycznej, która ich utwory określała mianem Entartete Musik, muzyki zdegenerowanej. Na szczęście twórczość ta coraz częściej staje się muzyką odzyskiwaną.
Pod koniec lat pięćdziesiątych cała rodzina Itzhaka Goldberga wyemigrowała z Polski do Izraela. W drugiej części autobiograficznego eseju autor opisuje trudne doświadczenia ocalałych z Holokaustu w nowym żydowskim państwie oraz powrót do Polski w czasach transformacji.
Po wybuchu drugiej wojny światowej rodzice Itzhaka Goldberga stracili wszystko, jego matka ledwo przeżyła Auschwitz. Po wojnie ojciec zaangażował się w budowę komunizmu. Pod koniec lat pięćdziesiątych cała rodzina przeniosła się do Izraela. Publikujemy pierwszą część autobiograficznego eseju o żydowskiej tożsamości, komunizmie, Izraelu, współczesnej Polsce i bolesnych rozliczeniach z przeszłością.
Jest rok 1947. Lejb Majzels zostaje zatrudniony przez Centralny Komitet Żydów w Polsce (CKŻP), aby odszukać żydowskie dzieci, które ukrywały chrześcijańskie rodziny i negocjować ich wykup. Na zdjęciach wygląda jak przeciętny polski urzędnik. I to właśnie wygląd pozwala mu bezpiecznie poruszać się po miastach, a częściej wsiach. Bo w Polsce dla Żydów wojna się nie skończyła.
Jak dziś uczyć o Zagładzie? Czy bardziej podkreślać szacunek dla jej ofiar, czy uznanie dla zbrojnego oporu? Izraelski pisarz Yishai Sarid stawia trudne pytania o pamięć o Holokauście i zastanawia się, czy siła użyta po to, by zapobiec mu w przyszłości, nie wymknie się nam kiedyś spod kontroli.
Powieść Stasiuka to niemal gotowy scenariusz filmowy ze szczegółowymi scenopisami i wspaniałymi rolami zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet. Nie wiem tylko, czy jest odpowiedni polski reżyser. Z epickim rozmachem, którego Polakom na ogół brak. I żeby nie przerysował, co jest w zwyczaju polskiej kinematografii, gdy w grę wchodzi historia.
Jedną z istotnych cech twórczości W.G. Sebalda jest rozpoznanie kresu możliwości komunikacyjnych nowoczesnej literatury i wyrażenie tej diagnozy znakomitymi środkami literackimi. Sebald pisał epitafium dla pisarstwa.
Jeden z ostatnich tomów poetyckich Reznikoffa nosi tytuł „Holocaust” i składa się z autentycznych wypowiedzi sprawców Zagłady. Tom ten do dziś zbija z tropu, lecz może właśnie w nim ukryty jest klucz do zrozumienia twórczości Reznikoffa. Pod jego zadumanym, łagodnym spokojem tkwi lęk przed integralną potwornością tego świata.
„«Pod powierzchnią», czyli w kryjówkach, traciło się dzieciństwo. […] «Na powierzchni», czyli na aryjskich papierach, traciło się tożsamość: królowały tam udawanie, naśladowanie cudzej tradycji i kultury, dezorientacja i ambiwalencja”, pisze o książce Joanny Beaty Michlic i własnych przeżyciach Henryk Grynberg.
„Na grobach wyrosła trawa” i wypasano krowy. „Ktoś zaorał kawałek ziemi i posadził ziemniaki. Ktoś przychodził kopać w masowych grobach….”. Izbica nie różni się od innych miejsc, gdzie zostały żydowskie domy, kości, popioły – o reportażu Rafała Hetmana pisze Henryk Grynberg.
Lekarka, w czasie wojny pracownica szpitala dziecięcego w getcie warszawskim. Przez całe życie wzbraniała się przed opisem wojennych doświadczeń. Pod jego koniec, za namową Marka Edelmana i z obawy, że przed śmiercią nie zdąży opowiedzieć swojej historii, Adina zaczęła pisać. Tak powstało przejmujące świadectwo Zagłady.