Z centrum widać najwięcej
Wśród wielu obywateli niemieckich reakcja na roszczeniowy styl uprawiania polityki historycznej polskiego rządu jest jedna i właściwie niezależna od pozycji na politycznym spektrum. Można ją streścić następująco: Chcecie reparacji za straty wojenne? My zaczniemy liczyć koszty utraty wschodnich prowincji Rzeszy.
Nikt nie neguje szlachetnych zamiarów i bohaterstwa warszawskich powstańców z 1944 roku. Chyba wszyscy jesteśmy gotowi skłonić głowę przed ich mogiłami. Może jednak warto zadać pytanie, po co to wszystko było?
No więc znów mamy napięcie w sprawie żydowskiej. Desant obrońców Ojczyzny okopał się w fotelach audytorium École des Hautes Études en Sciences Sociales i dał odpór. Zupełnie jak w komunizmie, kiedy dawano odpór i nas wzywano do dania oporu… niekoniecznie zresztą imperialistom, nieraz tym, których też definiowano jako wrogów ojczyzny.
Polska oraz Izrael postrzegają politykę historyczną bardzo podobnie. Oba kraje konkurują o to, który z narodów przedstawi swoje przeszłe cierpienia jako bardziej unikalne – pisze Karolina Wigura.
Jarosław Kaczyński powiedział kiedyś, że chciałby być „emerytowanym zbawcą narodu”. Mateusz Morawiecki najwyraźniej chciałby być zbawcą zatrudnionym na pełen etat. Wynikający z tego pragnienia autowizerunek, jaki stara się nam „sprzedać” premier, staje się coraz bardziej groteskowy.
„Dobra zmiana” trwa w Polsce od trzech lat. Argument „przez osiem ostatnich lat” wypalił się jakiś czas temu, trudno też po upływie trzech czwartych kadencji używać zgranej płyty mówiącej o wewnętrznych wrogach, którzy uniemożliwiają realizację złożonych obietnic.
Setna rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości póki co nie przynosi pogłębionej refleksji, a raczej blade rytuały i sentymentalne mity. Nowy cykl tekstów „Kultury Liberalnej” proponuje alternatywę – namysł nad niepodległością jako doświadczeniem ważnym, ale trudnym i nie zawsze pięknym.
Na Ukrainie krytycznej wobec UPA historiografii nie ma w zasadzie wcale, ukraińskim współudziałem w Zagładzie zajmują się niemal wyłącznie badacze spoza Ukrainy, a publiczna dyskusja na trudne tematy zamarła, okopując się na pozycjach obronnych.
O poprawce nowelizacji ustawy o IPN powiedziano już mnóstwo. Spróbuję się jednak zająć nią raz jeszcze – jako historyk. Premier jest historykiem, więc porozmawiajmy jak historycy.
„Na 30 liczących się amerykańskich uniwersytetach zatrudnionych jest około 50 badaczy historii Rosji, 40 – Niemiec, a Polską zajmują się… trzy osoby”, mówi profesor historii z Georgetown University.
W świecie anglosaskim ogromną rolę odgrywają uniwersytety i think tanki. To będzie bomba z opóźnionym zapłonem, bo w te środowiska bardzo powoli przenika nowy obraz Polski – ale ten proces postępuje i nie możemy go łatwo zatrzymać.
Czasem mam wrażenie, że Polskę opanowały różne grupy rekonstrukcyjne, które w strojach żołnierzy wyklętych, ułanów i dysydentów Marca ’68 przemierzają nasze ulice i udają, że strzelają do „wrogów ojczyzny”, że strajkują, że się narażają. Wmawiamy sobie, że realne problemy roku 2018 możemy odczytać przez opowieści naszych dziadków z czasów wojny i rodziców z czasów komunizmu.
Od prawie trzech lat mamy do czynienia z głębokim upolitycznianiem historii, centralizacją przekazu i marginalizacją środowisk, które reprezentują inny pogląd niż partia rządząca. To pokazał atak na Muzeum II Wojny Światowej, w którym stworzyliśmy wystawę prezentującą zupełnie inną wizję i wrażliwość historyczną niż ta, która miała obowiązywać w Polsce Prawa i Sprawiedliwości.
Wizerunek Polski za granicą po 2015 roku uległ zasadniczej zmianie. Mówiąc o potrzebie upodmiotowienia kraju na arenie międzynarodowej, MSZ, przy dramatycznie niskim budżecie polskiej dyplomacji kulturalnej, zakwestionowało wypracowane wcześniej założenia strukturalne i dokonało radykalnej wymiany elit dyplomatycznych i urzędniczych. Z jakim skutkiem?
„Dlaczego, rozmawiając o Ukrainie, bierze się pod uwagę przykład Polski? Sam pomysł porównania Ukrainy i Polski w kontekście integracji z Zachodem jest nieproduktywny, ponieważ są to dwa odmienne światy.”, mówi słynny ukraiński dziennikarz.
