Wspólny front czy międzypokoleniowa przepaść? Za kulisami protestów

Szanowni Państwo!

„Doszły nas słuchy, że wybiera się do nas Ryszard Petru. Zapraszamy, ale na widownię, z notatnikiem, by zapisywać co mówią poznaniacy, bo to oni mają głos. Akcja ma wymiar obywatelski” – napisali na swojej facebookowej stronie organizatorzy poznańskich demonstracji przeciwko rzekomym reformom w wymiarze sprawiedliwości. Organizatorzy wielu manifestacji w całej Polsce konsekwentnie naciskali, by odbywały się one bez jakichkolwiek partyjnych emblematów.

A mowa o fali protestów, których z kilku powodów zlekceważyć niepodobna.

Po pierwsze – zasięg. Przez przeszło tydzień przeciwko upolitycznieniu sądów i łamaniu Konstytucji zorganizowano dziesiątki naprawdę dużych protestów w ponad dwustu większych i mniejszych miejscowościach. W największych wzięło udział nawet kilkadziesiąt tysięcy osób, najmniejsze gromadziły kilkunastu demonstrantów, a nawet – jak ten w Siedlcach – jednego.

Prof. Jan Kubik, antropolog i socjolog z University College London, badający ruchy i protesty w Polsce od 1989 r., przyznaje, że skala protestów była niespotykana. „To było jedno z bardziej niezwykłych wydarzeń w moim życiu w ostatnich kilku latach. Żeby wyprowadzić na ulicę co najmniej 50 tys. ludzi w jednym mieście, a po kilka tysięcy w co najmniej dwustu miastach w jednym kraju – to się zdarza bardzo rzadko”, mówi Kubik w rozmowie z Jarosławem Kuiszem i Łukaszem Pawłowskim. Czy tę mobilizację uda się utrzymać? Wiele zależy od tego, czy partie polityczne nie zmarnują energii społecznej. Naukowiec z UCL uważa na przykład, że Platforma Obywatelska w tej chwili powinna się raczej rozwiązać i zostawić pole dla powstania podmiotów, które będą w mogły naprawdę powalczyć z PiS-em o władzę.

Po drugie – skład. Większość mediów zwracała uwagę, że wśród demonstrantów pojawiło się mnóstwo ludzi młodych. Ostatnie protesty wyraźnie kontrastowały tym samym z demonstracjami organizowanymi od pewnego czasu przez KOD.

Po trzecie – forma właśnie. Wiele z demonstracji było konsekwentnie organizowanych w formule „no logo”, bez partyjnych „ornamentów”, co zresztą nie zawsze było łatwe. „Przed poniedziałkową manifestacją dostałem telefon od jednego z polityków opozycji, który postawił mi ultimatum: albo organizujemy manifestację razem z nimi pod partyjnym emblematem, albo oni zorganizują swoją manifestację w tym samym miejscu i czasie, zagłuszając naszą” – mówi Bartosz Mindewicz, organizator protestu „3xVETO” w Warszawie, w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim i Joanną Derlikiewicz. „Inne partie oferowały nam pomoc organizacyjną w zamian za możliwość zaprezentowania się na scenie. W ciągu tych czterech dni przeszedłem bardzo szybki kurs polskiej polityki. Nie najlepsze doświadczenie”.

Równie dużą wagę wielu organizatorów przywiązywało do języka protestu – miał być pozytywny, domagać się konkretnych zmian w prawie, a nie koncentrować na dyskredytowaniu PiS-u i jego zwolenników. Na demonstracji Mindewicza w Warszawie całe wystąpienie poświęcił tej kwestii pisarz Jacek Dehnel.

„Język, który słyszymy z sal sejmowych, wykrzykiwanie jednych na drugich, jest już wyczerpany. Ja prywatnie jestem nim zmęczony i wydaje mi się, że większość innych uczestników poznańskiego «łańcucha światła» również”, mówi z kolei Franciszek Sterczewski, organizator protestów w Poznaniu, w rozmowie z Jagodą Grondecką.

Ten sam temat powraca także w rozmowie z Marią Świetlik, jedną z organizatorek „łańcucha światła” w Warszawie, która przekonuje, że „kluczem jest godność” i że „można walczyć o swoje prawa w sposób, który nie jest napastliwy”.

Co więcej, do młodszych uczestników nie przemawiały nie tylko retoryka partyjna, ale także retoryka rodem z PRL-u – z jednej strony opowieści o „esbekach” czy „postkomunie”, z drugiej – ostrzeżenia przed powrotem komunizmu. „Spory dotyczące pokolenia KOR-u czy późniejszej «wojny na górze» dzisiaj są zupełnie nieinteresujące i nieistotne z perspektywy pokolenia, które urodziło się i wychowało w III RP”, mówi Świetlik. „Tak zwani liderzy opozycji nie zrozumieli jeszcze, że ich życiorysy są oceniane przez młodych ludzi z perspektywy ostatnich 10 lat, a nie 40. To jest znacząca różnica, bo prowadzi do dwóch zupełnie różnych wizji tej samej osoby”.

Z tych wszystkich powodów błędem jest łatwe wpisywanie ostatnich protestów w dotychczasowe przejawy oporu wobec rządów PiS-u, a już z pewnością we wcześniejsze wydarzenia organizowane przez Komitet Obrony Demokracji wspólnie z partiami opozycji parlamentarnej. Masowe demonstracje w obronie niezależności sądów ujawniły zarówno potencjał do budowania wspólnego frontu, jak i ogromne różnice wrażliwości.

Przekonał się o tym chociażby Krzysztof Łoziński, szef KOD-u, podczas swojego wystąpienia przed siedzibą PiS-u: „Gdybym był kobietą, tobym się rozpłakał, ale jestem twardym facetem”, powiedział Łoziński, wywołując wśród zgromadzonych najpierw konsternację, a potem buczenie i gwizdy. Trudno o lepszy przykład międzypokoleniowej przepaści.

Te różnica i nieporozumienia mogą sprawić, że ogromna mobilizacja przeciwko rządom PiS-u nie przełoży się na wzrost poparcia dla opozycji. „Przed tak zwanymi «elitami liberalnymi» stoją dziś zasadnicze wyzwania”, pisze Karolina Wigura z „Kultury Liberalnej”. „Dopóki nie odbędą się na ich temat zasadnicze dyskusje, dopóki, używając języka Jana Józefa Lipskiego, nie powiemy sobie wszystkiego, co trudne, i nie odrodzą się one w duchu wartości, nie sposób będzie postąpić ani kroku dalej”.

Zapraszamy do lektury!
Redakcja

Skoro tu jesteś...

... mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa.

Każda i każdy z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 20 zł miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców i Patronów!