W stulecie działalności wydawnictwa Nasza Księgarnia do rąk czytelników trafia nie lada gratka! „Jak to działa? Książki” to kolejna informacyjna książka obrazkowa autorki „Zwierząt, które zniknęły” czy „Zaginionej wyspy” [1]. Do tej pory w serii „Jak to działa?” Nikola Kucharska pokazała czytelnikom zwierzęta i budowle oraz ludzkie ciało, korzystając zarówno z klasycznych dla publikacji edukacyjnych form graficznych, takich jak schematy i plany, jak i bliskich artystce komiksowych kadrów „wspomaganych” fantastycznymi i zabawnymi konceptami (ukryte w głowie centrum kichliwości czy wysuwane przez koty w momencie zagrożenia noże ukryte w łapkach). Tym razem autorka pozostała wierna rzeczywistości i ze szczegółami przedstawiła wiele faktów na temat historii książki i różnych technik książkopodobnych (jak choćby południowoamerykańskiego systemu zapisu supełkowego zwanego kipu), procesu produkcji dawnych woluminów i współczesnych publikacji czy społecznych aspektów czytania, w tym domowych biblioteczek, targów wydawniczych oraz działalności bibliotek, antykwariatów i wydawnictw. Nawet najbardziej zapalony czytelnik i kolekcjoner znajdzie w „Jak to działa? Książki” coś nowego.

Szerokie ujęcie podjętego przez Kucharską tematu wpłynęło oczywiście na wybór i podział zawartych w tomie treści. Nieoczywiste wyróżnienie trzech głównych części – „Najdawniejsze książki”, „Książki dla wszystkich” i „Książki, jakie znamy” – tylko pozornie oferuje układ chronologiczny. Dla wielu najciekawsze mogą wydawać się pierwsze rozkładówki, od których rozpoczyna się podróż po historii książki, a więc różne techniki zapisu używanego przed wynalezieniem druku, szczegółowy schemat pracy średniowiecznego skryptorium oraz historia papieru. Za wyjątkowo udany uznaję sposób, w jaki opowieść o książce kreuje Kucharska w drugiej i trzeciej części swojej publikacji, podkreślając egalitarność medium drukowanego zapoczątkowaną wynalezieniem przez Jana Gutenberga ruchomych czcionek, co doprowadziło do coraz szerszej dostępności wszelkiej maści druków. Z czasem wykształciły się również biblioteki, a ich znaczenie i zawarcie w publikacji stanowi świadectwo kulturowej, społecznej i politycznej wagi książek, tak pieczołowicie gromadzonych w wielu instytucjach na całym świecie. W czasach naznaczonych pandemią wzruszenie wzbudził „Przekrój biblioteki”, pokazujący nie tylko miejsca oczywiste, takie jak czytelnia, księgozbiór podręczny czy bufet, ale też zamknięte dla „zwykłych śmiertelników” magazyn czy pracownię konserwatorską. Na równi ze zbiorami publicznymi Kucharska poświęca jedną z rozkładówek domowej biblioteczce (krótko opisane zostają takie rodzaje i gatunki, jak dramat, poezja, przewodnik, książka kucharska czy poradnik), co może zachęcić do rozmów w rodzinnym gronie dotyczących zgromadzonych na półkach książek.

Najciekawsze z perspektywy współczesnego odbiorcy wydają się „Książki, jakie znamy”, autorka zabiera nas bowiem za kulisy i pokazuje, jak działa wydawnictwo i drukarnia oraz jak wyglądają nietypowe książki, takie jak pop-upy, komiksy czy „Gra w klasy” Julio Cortázara i „Codex Seraphinianus” Luigiego Serafiniego. Sceny prezentujące pracę różnych działów wydawnictwa – zapewne inspirowane życiem „Naszej Księgarni”, bo twarze niektórych postaci przypominają pracowników pojawiających się w mediach społecznościowych – w szczegółach pokazują, że przyjęcie książki do wydania to tylko część serii zadań, które stoją przed redakcją. Bardzo jasno i prosto Kucharska wraz z autorkami tekstu – Joanną Kończak i Katarzyną Piętką – wyjaśniły, na czym polega praca redaktora, ilustratora czy korektora i czym charakteryzuje się każdy z etapów pracy nad publikacją, również niezwykle złożona kwestia druku i nadania książce ostatecznej formy.

Trzy główne części dopełnia końcowa rozkładówka, prezentująca „Zawody dla bibliofili” oraz „Inspirujące osoby”, wśród których znaleźć można jednak wyłącznie pisarzy (w tym Homera, Astrid Lindgren i J.K. Rowling). Żałuję, że nie pojawili się szeroko rozumiani „ludzie książki”, w tym kolekcjonerzy, założyciele bibliotek czy księgarze, którzy mogliby stanowić dla dziecięcego czytelnika inspirację równie silną, co Safona czy Szekspir. Mimo tego zgrzytu, najnowsza książka Kucharskiej świetnie działa na czytelnika. Poprzez połączenie krótkich, trafnie przygotowanych tekstów Kończak i Piętki z wieloma idealnie skomponowanymi ilustracjami i schematami jasno prezentuje historię i znaczenie książki w naszym świecie. Z wielkim zainteresowaniem sięgną po nią zapewne mniejsi i więksi bibliofile, którzy do tej pory nie mieli okazji dowiedzieć się więcej na temat dawnej i współczesnej produkcji ukochanych przedmiotów, ale też zwyczajni fani książki w każdej formie!

Przypisy:

[1] Wcześniej na łamach „Kultury Liberalnej” pisałem o „Zwierzętach, które zniknęły” i „Zaginionej wyspie”.

Książka:

Nikola Kucharska, „Jak to działa? Książki”, teksty: Joanna Kończak, Katarzyna Piętka, wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 2021.

Proponowany wiek odbiorcy: 6+

Rubrykę redaguje Paulina Zaborek.