Sybilla Jerozolimska należała do całkiem sporego grona średniowiecznych władczyń, które usiłowały skutecznie wpłynąć na kształt ówczesnej polityki. Jej rządy przypadały na szczytowy moment krucjat – jednego z najbardziej szalonych przedsięwzięć w historii Zachodu.
„Na wysokiej połoninie” Vincenza to dzieło o proustowskim rozmachu, tyle że zamiast w salonach i uzdrowiskach dzieje się ono w wyżynnych osadach, lasach i na drogach peryferyjnego kraju o niejasnej, powikłanej, wielonarodowej tożsamości.
Czym jest dziś muzeum, wymyślone przed wiekami w Europie? Lustrem, w którym się przeglądamy, po to, by zobaczyć własną wartość i utwierdzić się w swojej ciągłości. Ale też zbiorem przedmiotów, które często grabiliśmy przez wiele stuleci. Krzysztof Pomian w swojej monumentalnej syntezie dobrze unaocznia tę dwuznaczność.
Czym jest uparte pokazywanie przez Saundersa przedziwnego spektaklu, w którym biedni wykonują bezsensowne, upokarzające czynności wyłącznie ku uciesze nielicznych uprzywilejowanych? Jego proza to karykatura społeczeństwa amerykańskiego, lecz ma ona bardziej uniwersalny wymiar.
„Tragedia” jest dla George’a Steinera wyrazem poczucia, jakie dręczy ludzi Zachodu – i tylko tej jednej cywilizacji, dlatego nie istnieje w żadnej innej – poczucia niedopasowania człowieka do świata, w którym egzystuje, i do siebie samego. Jej śmierć zaczyna się od momentu, w którym dramaturdzy zaczynają pisać dla zupełnie anonimowej publiczności.
„Wy-twórcy książek” to albumowa opowieść o dziejach edytorstwa w PRL-u. Czytelnicy pamiętający tamte czasy będą ją przeglądać ze łzą tęsknoty w oku, wszyscy zaś – zapewne z odrobiną smutku. Zawody, o których tam mowa – korektor, grafik itp. – zagrożone są dziś wymarciem. I nie uratują tego najnowsze wyniki badań czytelnictwa, które otrąbiono jako sukces.
Jeszcze dzisiejsi czterdziestolatkowie w szczenięcych latach mogli się zaczytywać wytworami wybujałego wówczas, acz już schyłkowego postmodernizmu i smakować zawarte w nich erudycyjne koncepty. Obecnie zdecydowanie wyszły one z mody. Na szczęście Krzysztof Bartnicki, tłumacz „nieprzekładalnego” „Finnegans Wake” Joyce’a, w ogóle się tym nie przejmuje.
Doświadczenia religijnego nie można sprowadzić do rytuału. Ale nie jest to też mistyczna ekstaza. Dla Williama Jamesa religia jest autoterapią dla indywidualnej ludzkiej jaźni znękanej rzeczywistością. I nie jest tu istotne, czy Bóg istnieje, czy nie.
Książka Flanders to studium znakomicie udokumentowane w materiale źródłowym, a zarazem „nadpisane” na fragmentach powieści Dickensa. Jego autorka wyraźnie miała na celu wykazanie, że tworzone przez autora „Oliwiera Twista” fikcje miały pełne pokrycie w realiach – zadanie to wykonała znakomicie.
Motywem przewodnim poezji Grzegorza Kwiatkowskiego jest eksterminacja. W nowym tomie motywy holokaustowe niemal znikają. Pojawia się za to temat dzieci. Nie są to jednak wiersze idylliczne.
Los Juliusza Verne’a przypomina znacząco los Stanisława Lema, również uważanego przez dziesiątki lat za pisarza dla młodzieży. Tymczasem obaj to poważni diagności nadziei i lęków europejskiej nowoczesności. Dziś mamy szanse czytać Verne’a w nowych przekładach wydanych pod redakcją Andrzeja Zydorczaka w niewielkim wydawnictwie Jamakasz.
Życiorys Jerzego Urbana jak w soczewce skupia w sobie losy niektórych odłamów polskiej inteligencji drugiej połowy XX wieku. Warto bez emocji przyjrzeć się wszystkim wcieleniom tego oportunisty i prowokatora.
Autorzy późnoantyczni nie wiedzieli, że żyją u schyłku antyku, ale wyraźnie wyczuwali, że przypadło im oglądać świat w trakcie ogromnych przemian. Wszystko to jest dla nas dziś niepokojąco znajome.
„Stoner” Johna Williamsa opowiada o człowieku, którego nie zżera ambicja ani nie dręczą go żadne miażdżące frustracje lub nieprzepracowane traumy. O człowieku usiłującym przejść przez życie z zachowaniem szacunku dla samego siebie, nie mającym potrzeby dominowania nad otoczeniem, podkreślania własnego jestestwa. Głównym zadaniem bohatera jest nie upaść na tej drodze. W tym obrazie ludzkiej kondycji jest coś, co chwyta za gardło.
Wiadomo, że McCarthy stronił od towarzystwa kolegów po piórze i wolał przestawać z naukowcami. W jego dwóch ostatnich powieściach widoczna jest wielka fascynacja matematyką i fizyką. Nie jest to jednak naiwny zachwyt. McCarthy pozostaje autorem opisującym mroczną stronę natury ludzkiej.