Urzędnicze wzmożenie, gorliwa służbistość, źle pojęta lojalność, sprzeczne przepisy. Courteline jak żaden inny francuski twórca potrafił obśmiać absurdy biurokracji i wojskowego drylu.
W Polsce lubimy się śmiać z bezwarunkowego podziwu Francuzów dla rosyjskiej potęgi. Rzeczywistość jest jednak bardziej skomplikowana. Przez większą część XIX wieku Rosja była nad Sekwaną raczej państwem do straszenia niż wzorem do naśladowania. Była też wdzięcznym przedmiotem żartów. Jednym ze świadectw tej postawy jest wydany właśnie w Polsce reprint jednego z pierwszych francuskich protokomiksów – „Dziejów Świętej Rusi” Gustave’a Doré.
Nadar był najsłynniejszym francuskim fotografem XIX wieku. Fotografował Dumasa, Sand i Baudelaire’a. Mniej ludzi pamięta, że był również wziętym karykaturzystą i twórcą głośnego Panteonu – litografii, na której sportretował blisko 250 najważniejszych postaci francuskiego świata literatury. Znalazł się na niej tylko jeden Polak. Wybór nie był przypadkowy.
Powieść historyczna? Western? Romans? Czym jest opowieść Jakuba Nowaka o Modrzejewskiej, Sienkiewiczu i próbach założenia polskiego falansteru w dalekiej Kalifornii? Wszystkim tym po trochu, a jednocześnie czymś znacznie więcej. To bardzo dobry, mocny powieściowy debiut, o którym trudno będzie zapomnieć.
Na ogarniające nas rozpacz czy poczucie słabości późna nowoczesność zna jeden środek – rozmaite „techniki życia”, czyli błyskawiczne terapie, coachingi i kursy mindfulness. Koszt zupełnej likwidacji ciemnej strony naszej egzystencji – pisze Stawiszyński – jest jednak zaskakująco wysoki. Jak sobie zatem radzić z lękami i bezradnością? Jedną radę eseista wyraża wprost. Drugą trzeba odszukać na marginesie osobistego, arcylirycznego zakończenia.
Czy można zrozumieć krytyczny stan współczesnej Europy i problem jej zagubionego miejsca w świecie bez znajomości europejskiej historii politycznej w XIX i XX wieku? To temat eseju „Początek końca historii. Tradycje polityczne w XIX wieku” Marka Cichockiego. Autor pokazuje, jak w XIX wieku rozpoczynał się proces kształtowania coraz mocniej ustrukturyzowanego modelu europejskiej nowoczesnej cywilizacji, rozumianej jako wyraz dokonującego się końca historii.
Figes snuje opowieść o europejskich elitach kulturowych w drugiej połowie XIX wieku. To świat, który wprawdzie zdaje sobie już sprawę z własnego uzależnienia od kapitału i jego przepływów, lecz mimo to wciąż jeszcze zachowuje umiejętność przejmowania się niematerialnymi aspektami własnego istnienia. Z dobrego samopoczucia tamtych czasów nie zostało nam dziś właściwie nic.
Główną osią ekspozycji jest chronologicznie przedstawiona biografia twórcza Anny Bilińskiej i jest to najlepszy z możliwych wyborów. Powiedzmy sobie bowiem otwarcie – Bilińska była i pozostanie bardzo przyzwoitą malarką akademicką. Nic ponadto. Na wystawie łatwo więc pokazać kolejne etapy jej twórczości, trudniej zogniskować ją wokół ewidentnych arcydzieł.
Człowiek z krwi i kości czy geniusz? Przyjaciel poetów, bogaczy i przedsiębiorców czy wielki mistyfikator? W „biografii” Podedwornego mieszają się fakty i fikcja, które sprawiają, że debiut Sadulskiego czyta się z tym większą ciekawością.
Hasło „Zola” wywołuje dziś głównie dwa skojarzenia – oprócz „ten od Dreyfusa” jest jeszcze „ten od Nany”. Rzadziej pamięta się, że powieść o luksusowej prostytutce nie była samodzielnym utworem, lecz dziewiątym z dwudziestu tomów monumentalnego powieściowego cyklu, będącego zbiorowym portretem XIX wieku. Czy dziś jest do pomyślenia podobny literacki projekt, w którym przeglądałyby się cała druga połowa XX wieku?
W XIX wieku męskość definiuje się jako nieskrępowaną demonstrację przewag, równie nieskrępowany wigor seksualny, swobodną władczość i bezdyskusyjną dominację. Ale ta męska pewność siebie ani przez chwilę nie jest absolutna. Przeciwnie, im silniejszy jest nacisk na jej utrwalenie, tym bardziej każdy, kto do niej dąży, obawia się niepowodzenia.
W dzieciństwie próbowała uciec z cyrkiem i w męskim przebraniu nosiła nocą sieci nad morze. Jako młoda panna robiła sery, pilnowała żywych raków w piwnicy, polerowała mundury oficerskie i ręcznie prała góry chustek do nosa. Marie Sansgêne, urodzona w 1853 roku w Gdańsku, to autorka wspomnień pozwalających dokładnie przyjrzeć się kondycji dziewiętnastowiecznych służących.
Wolność, równość, braterstwo… Ale nie dla wszystkich. Na czym opierała się wiara w cywilizacyjną misję Francji na początku XX wieku, najlepiej widać w dziecięcych podręcznikach do historii. Bywają lepszym barometrem polityki historycznej niż międzypaństwowe wojny o pamięć.
Wbrew potocznym sądom Emily Dickinson nie żyła w zupełnym odosobnieniu, ani też nie pisała wyłącznie dla siebie. Chciała mówić do innych, nie pozostając w bezpośrednim kontakcie z nimi, a oznaką tej chęci jest kompulsywne pisanie literatury w ukryciu przed ludźmi.
W napisanej potoczystym językiem „Księdze ryb Williama Goulda” Richard Flanagan zawarł satyrę na narodziny nowoczesności i surową ocenę australijskiej historii. Gdyby opublikował tę powieść sto lat wcześniej, mówiono by dziś, że przewidział powstanie XX-wiecznych totalitaryzmów.
