W aktualnym numerze „Kultury Liberalnej” piszemy o Polsce i Litwie w kontekście wspólnej historii i wspólnych zagrożeń, a także roli, jaką pełnią teraz państwa Europy Środkowo-Wschodniej w czasie wojny toczonej przez Rosję.
„Zaprośmy Ukrainę do NATO. Każdy dzień naszej słabości prowokuje oś zła do ataku. Mam na myśli nie tylko Moskwę. Jeśli podczas szczytu NATO w Waszyngtonie amerykańscy przywódcy nie zaproszą Ukrainy do Sojuszu, będziemy mogli niedługo przyglądać się, co komuniści pekińscy zrobią z Tajwanem” – mówi Žygimantas Pavilionis, przewodniczący komisji spraw zagranicznych parlamentu Republiki Litewskiej.
Od ponad stu lat relacje społeczności polskich i litewskich naznaczone były konfliktem. Dziś, trzydzieści lat po upadku komunizmu, sytuacja się zmienia. W Wilnie antagonizm przemija wraz wymianą pokoleń, za to Polaków, Litwinów i inne narodowości, które zamieszkały w tym mieście, zaczyna łączyć wspólne poczucie zagrożenia ze strony imperium ze wschodu. Wcześniej tak nie było.
„W naszych państwach historii często uczy się w sposób anachroniczny, zmitologizowany, „państwowotwórczy”, co zresztą dobrze parodiowali Gombrowicz i inni. Opublikowałem ostatnio popularną historię Litwy, której głównym celem jest dekonstrukcja tych przekonań. Spotkała się z zupełnie pozytywnym przyjęciem, co chyba świadczy o tym, że Litwini potrafią jednak rozróżnić patriotyczną tromtadrację od świadomego patriotyzmu”.
Mateusz Morawiecki podczas wizyty na Litwie odznaczył Waldemara Tomaszewskiego i Stanisława Pieszkę „za zasługi dla Polonii i Polaków za granicą”. Problem w tym, że ich działalność w większym stopniu przysłużyła się Moskwie, a nie Warszawie.
Waldemar Tomaszewski był najgłośniejszym polskim politykiem na Litwie. Jednak AWPL, wodzowska partia Tomaszewskiego, poniosła wyborczą porażkę. W konsekwencji, po raz pierwszy od kilkudziesięciu lat, samorządem rejonu wileńskiego nie będzie zarządzał przedstawiciel Akcji Wyborczej Polaków na Litwie. To ważna zmiana dla Wilna i Warszawy.
Co grafika użytkowa może powiedzieć nam o związkach Polski, Litwy, Białorusi i Ukrainy? Zaskakująco wiele. Porównanie banknotów, krojów pism i znaków towarowych daje wgląd w nasze nawyki, stosunek wobec świata czy narzucane przez polityków wartości.
„Państwa bałtyckie będą naciskać na struktury unijne, by wprowadzać jeszcze mocniejsze sankcje wobec Rosji. Naszym wielkim celem jest niedopuszczenie do zwycięstwa Rosji w tej wojnie”, mówi Mariusz Antonowicz z Uniwersytetu Wileńskiego.
„Rosja jest przekonana, że Unia Europejska nie jest gotowa na zmierzenie się z długotrwałą wojną w Ukrainie. W obecnej sytuacji dochodzi do konfrontacji dwóch światów – świata pokoju i świata wojny. Musimy być przygotowani na zapłacenie ceny za wsparcie Kijowa”, mówi marszałkini litewskiego Sejmu.
„Dziady” zrealizowane przez Pawła Passiniego i Wolnych Kupałowców to swoista autoterapia ludu straumatyzowanego przez historię niesprawiedliwości. „Nastia” w reżyserii Jury Dzivakou to natomiast rozprawa z mitem „rosyjskiej duszy”.
„Łukaszenka tworzy problem, próbując w ten sposób oddziaływać na naszą politykę wobec Białorusi. Chce nas zmusić do negocjacji – być może liczy na złagodzenie unijnych sankcji” – mówi Wojciech Konończuk, wicedyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich.
Jeżeli wprowadza się tylko ograniczenia w godzinach sprzedaży na wynos, a nie na miejscu, to sklepy czynne całą dobę robią przepierzenie i występują o pozwolenie na sprzedaż na miejscu! Robi się normalny bufet, stoliki i ludzie piją na miejscu – mówi Jacek Moskalewicz, ekspert zajmujący się problematyką nadużywania alkoholu przez Polaków.
Rozpoczynające się dziś rosyjsko-białoruskie manewry wzbudzają strach na tzw. „wschodniej flance” NATO. Kreml nie robi nic, aby uspokoić te nastroje. Wręcz przeciwnie, dodatkowo je podgrzewa, wysyłając na Białoruś weteranów z Donbasu.
Wracamy do starej koncepcji odstraszania, w której tak naprawdę nie jest istotne to, czy pociski działają, ale to, że nie możemy tego wykluczyć. Nie chodzi o to, czy Rosjanie mogą być pewni tego, że Amerykanie przyjdą z pomocą Estonii, Litwie lub Rumunii, ale o to, czy mogą być pewni czegoś odwrotnego.
Sytuacja nie przypomina zimnej wojny, Rosjanie nie są zainteresowani eksportem ideologii. Chcą jedynie umacniać rosyjską strefę wpływów i osłabiać Zachód, a podkopywanie procesu demokratycznego w tych krajach to jeden z ich sposobów.