Całą twórczość Canettiego przenika nienawiść do ludzi za ich niedoskonałość i głupotę. Jednak za tą sterującą nim nienawiścią kryje się uczucie jeszcze bardziej źródłowe. Jest to lęk. Canetti bał się ludzi. W swoim intelektualnym wyrafinowaniu wiedział dobrze, jak bezsilna jest siła ludzkiego rozumu wobec siły ludzkich emocji.
„Empuzjon” w parodystyczny sposób nawiązuje do „Czarodziejskiej góry” Tomasza Manna. To wychylenie w przeszłość pozwala Tokarczuk opisać patriarchalną kulturę tamtych czasów. Jednak ograniczenie się do stylizacji i parodii sprawiło, że w powieści noblistki zabrakło opisu kobiecości na miarę współczesnych wyzwań. Żeńskie energie są tu tylko tym, do czego przyzwyczaiła nas męskocentryczna kultura – siłami „nieczystymi”, demonami, męskimi fantazjami.
Nie wiem, co z państwem zrobi ten potężny tekst. Jak przetka sieć waszych wrażliwości. Mogę wyłącznie próbować zdać relację z tego, co „Szczelinami” – ten zapis doświadczeń poetki narratorki, w których odbijają się ciało, tworzenie, miłość, macierzyństwo, samotność i poczucie kresu – zrobiło ze mną.
„Kochanka Wittgensteina” jest powieścią. Jest to powieść bez fabuły, bez akcji, bez wydarzeń. Marksonowi udało się jednak coś niezwykłego – mimo głębokiej „nieliterackości” swojej książki stworzył w niej bohaterkę (jedyną osobę pozostałą na Ziemi) o wiele bardziej żywą i realną od większości szeleszczących papierem postaci zaludniających sensacyjną prozę.
Jak dziś uczyć o Zagładzie? Czy bardziej podkreślać szacunek dla jej ofiar, czy uznanie dla zbrojnego oporu? Izraelski pisarz Yishai Sarid stawia trudne pytania o pamięć o Holokauście i zastanawia się, czy siła użyta po to, by zapobiec mu w przyszłości, nie wymknie się nam kiedyś spod kontroli.
„Anomalia” to powieść, która przyniosła autorowi Nagrodę Goncourtów i sprzedała się we Francji w milionowym nakładzie. To także kolejne dzieło oparte o zasady kombinatoryki matematycznej, algebry czy teorii gier, pisanej w duchu Georges’a Pereca i Raymonda Queneau. Cóż z tego, skoro w porównaniu z dokonaniami tych ostatnich wypada raczej blado. Dostaliśmy produkt konfekcjonowany dla określonej grupy konsumentów – przykład literatury kombinatorycznej na czas tweetów.
Powieść Stasiuka to niemal gotowy scenariusz filmowy ze szczegółowymi scenopisami i wspaniałymi rolami zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet. Nie wiem tylko, czy jest odpowiedni polski reżyser. Z epickim rozmachem, którego Polakom na ogół brak. I żeby nie przerysował, co jest w zwyczaju polskiej kinematografii, gdy w grę wchodzi historia.
Figes snuje opowieść o europejskich elitach kulturowych w drugiej połowie XIX wieku. To świat, który wprawdzie zdaje sobie już sprawę z własnego uzależnienia od kapitału i jego przepływów, lecz mimo to wciąż jeszcze zachowuje umiejętność przejmowania się niematerialnymi aspektami własnego istnienia. Z dobrego samopoczucia tamtych czasów nie zostało nam dziś właściwie nic.
Kiedy w 1979 roku George Steiner wydał powieść, której głównym bohaterem jest Hitler odnaleziony po wojnie w brazylijskiej dżungli – wybuchł skandal. Autora oskarżono o wybielanie niemieckich zbrodni i gloryfikowanie postaci Führera.
Współczesna proza lubi nam opowiadać o starości na dwa sposoby. Pierwszy z nich ukazuje ją jako pogodny czas rozliczenia z przeszłością. Drugi przedstawia starość jako stan degradacji ciała, cierpienie, samotność. Janko odrzuca obie strategie. Jej bohaterka chce oswoić to, co nieuchronne, ale jednocześnie walczy do ostatka sił, żeby nie przyznać się przed sobą, że starość jest tuż za rogiem.
Jeśli uważacie, że o kobiecej przyjaźni wszystko powiedziała ostatnio Elena Ferrante, to grubo się mylicie. Wizja przyjaźni według Goliardy Sapienzy, również Włoszki z południa – tym razem nie z Neapolu, ale Sycylii – jest o wiele bardziej przekonująca i po prostu zdrowsza.
Człowiek z krwi i kości czy geniusz? Przyjaciel poetów, bogaczy i przedsiębiorców czy wielki mistyfikator? W „biografii” Podedwornego mieszają się fakty i fikcja, które sprawiają, że debiut Sadulskiego czyta się z tym większą ciekawością.
Hasło „Zola” wywołuje dziś głównie dwa skojarzenia – oprócz „ten od Dreyfusa” jest jeszcze „ten od Nany”. Rzadziej pamięta się, że powieść o luksusowej prostytutce nie była samodzielnym utworem, lecz dziewiątym z dwudziestu tomów monumentalnego powieściowego cyklu, będącego zbiorowym portretem XIX wieku. Czy dziś jest do pomyślenia podobny literacki projekt, w którym przeglądałyby się cała druga połowa XX wieku?
Czym jest książka Malapartego? Prawdę mówiąc, nie wiem. Reportażem? Do pewnego stopnia. Fikcją? Trochę. Próbą wybielenia własnej postaci przez narcystycznego dandysa, do końca zakochanego we władzy? O tak. Arcydziełem? Na pewno.
Cztery pokolenia kobiet, Dolny Śląsk, poniemieckie i polskie, a w tle tajemnica, która ciąży nad kobietami. „Gorzko, gorzko” to świetny powrót Bator po kilku słabych tytułach, które ostatnio czytaliśmy.