0000398695
close
W walce o demokrację nie robimy sobie przerw! Przekaż 1,5% na Fundację Kultura Liberalna WSPIERAM
close
Kultura Liberalna solidarnie z Ukrainą

PRZEKAŻ
1,5%
PODATKU
close

W walce o demokrację

nie robimy sobie przerw!

Przekaż 1,5% na Fundację
Kultura Liberalna

Przekaż 1,5%
na Fundację Kultura Liberalna
forward
close
  • BARCIKOWSKI
  • DUDEK
  • PINIOR
  • SEVERSKI
  • WĘGLARCZYK

15 milionów dolarów, czyli wolność na sprzedaż

Szanowni Państwo,

może wydawać się szokujące, że sprawa tzw. tajnych więzień CIA oraz ewentualnego stosowania tortur na terytorium Polski nigdy nie stała się wiodącym tematem debaty publicznej w III RP. Obywatele, tak podobno kochający wolność, ceniący suwerenność kraju i chętnie wypowiadający się o łamaniu praw człowieka… na Ukrainie, nigdy nie wywierali znaczącej presji na polityków, by poznać prawdę o działalności amerykańskiego wywiadu. Zagadnienie spychano na margines przez ponad dekadę, licząc na amnezję społeczną.

Owszem, temat przemyka przez mass media – ku wyraźnej obojętności większości rodaków. Politycy świetnie to wyczuwają. Nie powołano komisji śledczej, jak na Litwie. Nikt nie stanął przed Trybunałem Stanu. Rzecz na krajowym podwórku niemal spowszedniała, zredukowana do scysji byłego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z byłym premierem Leszkiem Millerem. Sprawy przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka wydają się odległe i niezwiązane bezpośrednio z polską racją stanu. Tymczasem informacje na temat ośrodków CIA i stosowanych w nich tortur układają się w niepokojący obraz. Poczynając od ujawnienia, że więzienie rzeczywiście działało w Polsce od 5 grudnia 2002 do 22 września 2003 r., aż po ostatnią rewelację „Washington Post”, że nasz wywiad pobrał wynagrodzenie za „akcję” w wysokości 15 milionów dolarów. Oto przykre zwierciadło, w którym widać, na ile naprawdę cenimy sobie wolność i niezależność kraju.

Jeden z najważniejszych dla walczących „z komuną” pisarzy, George Orwell, był przez pewien czas znienawidzonym urzędnikiem brytyjskiego imperium w Birmie. W słynnym eseju „Zabicie słonia”, wspominał, jak to pod wpływem presji wywieranej przez tubylców, a wbrew własnym przekonaniom, nacisnął na spust. Po latach zastanawiał się nad tym, ile wolności tracimy, przemieniając się w potwora na peryferiach świata? Z goryczą pisał, że w istocie stał się marionetką imperium. To zmusza do zastanowienia nad ostatnimi rewelacjami „Washington Post”. Co Polska uczyniła ze swoim dziedzictwem walki o prawa człowieka? Dlaczego trwoni dysydencki kapitał i szasta własną wolnością?

Sprawę tzw. tajnych więzień CIA w „Kulturze Liberalnej” podejmujemy od dawna. Poświęciliśmy jej nie tylko Tematy tygodnia, lecz także otwarte dyskusje. Senator Józef Pinior w jednym ze swoich tekstów na naszych łamach pytał, czy byliśmy sojusznikiem czy marionetką oraz, czy aby ówcześni rządzący nie pomylili lojalności z posłuszeństwem. Adam Bodnar z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka zastanawiał się, dlaczego przez tyle lat polskie media nie zajmowały się sprawą? Zwracał uwagę, że „niewyjaśniona jest również rola sejmowej Komisji do spraw Służb Specjalnych, która (…) w tym przypadku nie zapewniła wystarczającej demokratycznej kontroli nad działalnością służb”. Wiele niewiadomych nadal pozostaje bez odpowiedzi, a po latach powraca pytanie o to, jak rozpaczliwie mało cała sprawa interesuje przeciętnego polskiego obywatela. Czy wszyscy są aż tak głęboko przekonani o cynicznych prawach Realpolitik? Czy jest tak, jak konstatuje jeden z naszych rozmówców, że na prestiż państwa „nas po prostu nie stać”? A może mozolnie zdobyta wiedza o niechlubnym epizodzie z historii III RP jednak nas przebudzi?

Niestrudzenie zachęca do tego przebudzenia Józef Pinior, który w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim i Michałem Jędrzejkiem przekonuje, że ignorowanie problemu będzie nie tylko destruktywne dla polskiej demokracji, ale także zaszkodzi naszym relacjom z… USA. „Amerykanie nikim bardziej nie pogardzają niż politykami, którzy się nie szanują i zniżają się do wypełniania funkcji, jakich żadne państwo demokratyczne, przynajmniej w Unii Europejskiej, nie chce wypełniać”, uważa Pinior.

Odmiennego zdania jest Bartosz Węglarczyk. Wieloletni korespondent polskiej prasy w Waszyngtonie nie widzi nic nadzwyczajnego w tym, że polskie władze zgodziły się na spełnienie prośby amerykańskiego wywiadu. „W każdym ataku Al-Kaidy – 11 września, ataku na pociągi w Madrycie, metro i autobusy w Londynie oraz kluby nocne na Bali – zginęli polscy obywatele. To był też atak na nas i jeśli CIA poprosiła nas o pomoc, to trzeba było tej pomocy udzielić”.

Czy jednak nie należało pytać, czego ta pomoc dokładnie dotyczy? Andrzej Barcikowski, szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego za rządów Leszka Millera w rozmowie z Łukaszem Bertramem, podkreśla, że „w służbach działa się na zasadzie need to know – wiem tylko tyle, ile potrzeba do wykonywania moich zadań”. O działaniach podejmowanych w ośrodku w Kiejkutach powinny więc wiedzieć jedynie osoby bezpośrednio w nie zaangażowane. Ale czy tę zasadę należało podtrzymać nawet wówczas, gdy okazało się, że silniejszy partner nadużywa zaufania słabszego i łamie obowiązujące na danym terytorium prawo? Pytany o to przez Błażeja Popławskiego były agent wywiadu, Vincent V. Severski, zwraca uwagę, że polskie służby są dziś od amerykańskiego wywiadu bardziej zależne niż wywiad PRL-owski był zależny od służb radzieckich. „Dla współpracy wywiadowczej z Amerykanami nie ma alternatywy. Jesteśmy na nią skazani”.

Z taką opinią nie zgodziłby się zapewne nasz ostatni rozmówca, Antoni Dudek. Znawca historii najnowszej polskiej polityki przyczyn uległości polskich władz wobec Amerykanów upatruje w doświadczeniu biograficznym ówczesnej elity. „Aleksander Kwaśniewski i Leszek Miller zaczynali  kariery polityczne w państwie autorytarnym i pozbawionym pełnej suwerenności. Kiedy pełnili ważne funkcje w państwie demokratycznym, pozostała w nich – jak sądzę – pewna mentalność, która pozwoliła łatwo zaakceptować dyktat silniejszego mocarstwa”.

Temat tygodnia uzupełnia komentarz Heleny Jędrzejczak. Współpracowniczka „Kultury Liberalnej” uważa, że nasza obojętność wobec sprawy nadużyć ze strony CIA jest dowodem uległości Polaków wobec mitycznego Zachodu. „Co by się działo, gdyby podobną propozycję złożył Polsce Władimir Putin pragnący przesłuchiwać Czeczenów poza granicami swego kraju?”, pyta autorka.

Zapraszamy do lektury,

Redakcja


 

Stopka numeru

Autorzy koncepcji numeru: Adam Bodnar, Łukasz Pawłowski, Karolina Wigura.

Współpraca: Łukasz Bertram, Michał Jędrzejek, Emilia Kaczmarek, Błażej Popławski, Viktoriia Zhuhan, Marcin Żuraw.

Ilustracje: Ola.das [http://oladas.blogspot.com/]

Nr 265

(5/2014)
04.02.2014

Józef Pinior w rozmowie z Łukaszem Pawłowskim i Michałem Jędrzejkiem

Stajemy się państwem karykaturalnym

„Chcemy być strażnikami wartości liberalno-demokratycznych, zastanawiamy się, czy jechać na olimpiadę w Soczi, a jednocześnie bierzemy pieniądze za torturowanie ludzi. Putinowcy tarzają się ze śmiechu po dywanie”, mówi były opozycjonista, a dziś senator RP.

Z Bartoszem Węglarczykiem rozmawia Łukasz Pawłowski

Wywiad musi łamać prawo

O amerykańskiej polityce zagranicznej, specyfice wojny z terroryzmem i o tym, dlaczego krytyka praktyk wywiadu jest często dowodem politycznej obłudy mówi zastępca redaktora naczelnego „Rzeczpospolitej” i były korespondent prasowy w Waszyngtonie.

Andrzej Barcikowski w rozmowie z Łukaszem Bertramem

Decyzja o zamachu w Polsce już zapadła

O relacjach pomiędzy politykami i służbami specjalnymi, zasadach współdziałania wywiadów oraz błędach w polityce kadrowej CIA opowiada były szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.

Vincent V. Severski w rozmowie z Błażejem Popławskim

Jesteśmy skazani na Amerykanów

O współpracy polskiego wywiadu i CIA, a także o stopniu uzależnienia decyzji zapadających w Warszawie od Waszyngtonu opowiada były agent, a obecnie autor bestsellerowych powieści.

Z profesorem Antonim Dudkiem rozmawia Michał Jędrzejek

Osobowość postautorytarna

O tym, kto najpewniej wiedział o istnieniu więzień CIA w Polsce, jakie były wówczas relacje między najważniejszymi osobami w państwie oraz o tym, dlaczego zdecydowano się na współpracę z USA, mówi znawca najnowszej historii politycznej Polski.

PATRZĄC

Urszula Kuczyńska

Na Wschodzie bez zmian, czyli noworoczna gala CCTV

Emitowana przez pierwszy kanał państwowej telewizji noworoczna gala to w Kraju Środka wielkie wydarzenie. Zaangażowanemu w jej realizację Feng Xiaogangowi poprzeczkę zawieszono więc bardzo wysoko: miał tchnąć ducha nowoczesności w jej trącący myszką wizerunek. Poniósł jednak fiasko, i to na całej linii, zaś wywołany tym lament chińskich mediów wciąż niesie się echem po wąwozach Jangcy.

WIĘCEJ
CZYTAJĄC
WIĘCEJ
SMAKUJĄC

Maciej Spychał

[Smaki fotografii] Zdradliwy błysk

Mogłoby się wydawać, że przedmioty widziane przez obiektyw aparatu stanowią esencję fotografii. Jednak o ich istnieniu na zdjęciu decyduje światło, które odbijają lub same emitują. Mimo jasnego obiektywu i czułej matrycy wykonanie zadowalającej ekspozycji może okazać się trudne, jeśli brak odpowiednich warunków oświetleniowych.

WIĘCEJ

FELIETONY

[Polska] O politycznym szaleństwie

[Brazylia przed Mundialem] Rasizm w Brazylii

[Afryka] Na ratunek Republice Środkowoafrykańskiej

KOMENTARZ NADZWYCZAJNY

O 6 milionów za dużo!

Dziedzictwo kolonialne

Wtyczka podatkowa