O ostatnim cesarzu Etiopii wiemy w Polsce niewiele. Głównie z „Cesarza” Ryszarda Kapuścińskiego, który zawiera liczne odstępstwa od faktów i konfabulacje autora. Nowa biografia etiopskiego władcy pokazuje, że wciąż pozostaje on postacią wieloznaczną i nie poddaje się schematycznym, jednowymiarowym interpretacjom.
Niewiele mamy dziś na świecie zabytków tak niezwykłych i tajemniczych, jak Tkanina z Bayeux. Jest to pas lnianego płótna mierzący ponad 68 metrów długości, który przetrwał prawie tysiąc lat. Nie zostało ono przez ten czas spalone, pocięte na kawałki ani zjedzone przez gryzonie. Właściwie nie wiemy też, czym było. Ozdobą czy rodzajem politycznego „komiksu”?
„Kochanka Wittgensteina” jest powieścią. Jest to powieść bez fabuły, bez akcji, bez wydarzeń. Marksonowi udało się jednak coś niezwykłego – mimo głębokiej „nieliterackości” swojej książki stworzył w niej bohaterkę (jedyną osobę pozostałą na Ziemi) o wiele bardziej żywą i realną od większości szeleszczących papierem postaci zaludniających sensacyjną prozę.
W „Gniazdku dudków” Ashbery i Schuyler pokazują figę wszystkim poważnie nastawionym czytelnikom (oczekującym choćby śladowego napięcia fabularnego), badaczom (badającym sensy i znaczenia tekstu), krytykom (krytykującym je) oraz teoretykom literatury (teoretyzującym o nich). W taki sposób roztacza się dwuznaczny wdzięk ich utworów.
Tylko o Bonapartem i Hitlerze napisano więcej prac niż o szesnastowiecznym władcy Filipie II. Głównie dlatego, że władał pierwszym imperium o zasięgu globalnym. Wartość biografii tego opętanego manią kontroli króla polega na ukazaniu przypadkowości, jaka przenika proces sprawowania władzy. Tylko w kiepskich filmach rządzenie wygląda tak, że jacyś ludzie pytają „szefie, to co robimy?”, a szef spokojnym, pewnym głosem wskazuje racjonalne rozwiązania.
Lata pięćdziesiąte to ważny moment w recepcji dzieła Prousta. To właśnie wtedy z pisarza dla elit, niedostrzegającego mizerii prostego ludu, Proust zmienia się w rewolucyjnego krytyka demaskującego hipokryzję wyższych warstw społecznych. To również w tym czasie ukazuje się głośny szkic Revela „O Marcelu Prouście”. Jego autor wkrótce stanie się czarną owcą lewicowych salonów.
Poetka, aktorka, autorka jednego z pierwszych łagrowych świadectw. Postać nieprzeciętna, porównywana przez jej współczesnych do Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Dziś jej twórczość przypomina Anna Piwkowska – autorka wyboru wierszy oraz biografii Beaty Obertyńskiej.
„Murphy” to historia łaknącego nicości człowieka, która pod piórem Zoli czy Dostojewskiego nabrałaby wymiarów epickiej tragedii ludzkiego losu. W ujęciu Becketta staje się makabrycznym skeczem.
„Unamuno to postać bardzo potrzebna – zwłaszcza w okresie wojen kulturowych. Jego myśl znajduje się gdzieś pomiędzy walczącymi ze sobą biegunami, zasypując przepaść oddzielającą od siebie odległe idee”.
Biografia papieża Grzegorza VII to nie tylko historia jednego z bardziej energicznych przywódców religijnych Zachodu. To również opowieść o średniowiecznym konflikcie supermocarstw, a także wspomnienie czasów, kiedy papieży wybierał lud rzymski albo wyłaniano ich w trakcie zdecydowanie świeckich negocjacji.
To nie J. Edgar Hoover wymyślił system trzymania w sejfie haków na każdego. Nie zrobili tego również towarzysze Jagoda i Jeżow. To Joseph Fouché – napoleoński minister policji i ojciec wszystkich europejskich specsłużb – uznawany jest za właściwego twórcę tej metody łamania bliźnim kręgosłupów w świecie nowoczesnym.
Antybohaterem „Eleutherii” jest Wiktor, postać odmawiająca odgrywania ról społecznych, które stanowią o przynależności pojedynczego człowieka do ludzkiej gromady. Nieustannie krąży on wokół nierozstrzygalnego problemu – jak przestać być „człowiekiem społecznym”, nie przestając być człowiekiem?
„Historia terroryzmu. Od starożytności do Da’isz” jest próbą ogólnego ujęcia kwestii tytułowej. Jednak ze względu na dyspozycję materiału – jest to raczej historia najnowsza.
Więzień Auschwitz, świadek powstania warszawskiego, w czasie wojny pracownik Biblioteki Uniwersyteckiej, który po 1945 roku ratował polskie zbiory z rąk zarówno Niemców, jak i Rosjan. Wspomnienia Bohdana Korzeniewskiego, krytyka i reżysera teatralnego – czyta się jak scenariusz wojennego filmu akcji z elementami grozy i groteski.
Italo Calvino jest jednym tych z pisarzy, dla których literatura była przede wszystkim wyrafinowaną grą, szaradą. Warto sobie jednak uprzytomnić, że ten przekonany lewak i postmodernista oddawał szczery, nieironiczny hołd zarówno przeszłości, jak i tradycji, nie dostrzegając żadnej sprzeczności w swojej postawie.
