Czy zakaz aborcji podzieli społeczeństwa Zachodu?

Szanowni Państwo!

W ostatnich miesiącach na czołówkach gazet dominuje jeden, oczywisty temat: napaść Rosji na Ukrainę. Jednak na początku maja w Stanach Zjednoczonych debata zwróciła się na chwilę w innym kierunku. Oto w mediach pojawił się przeciek szykowanej przez Sąd Najwyższy opinii w sprawie prawa aborcyjnego. Wyrok ma wywrócić do góry nogami porządek prawny obowiązujący w USA od blisko pięćdziesięciu lat.

Niewiele później doszło do tego jeszcze jedno wydarzenie. W Buffalo w stanie Nowy Jork biały 18-latek zastrzelił dziesięć osób w supermarkecie, co transmitował na żywo w internecie. W tym kontekście o kolorze skóry nie sposób nie wspomnieć, ponieważ przed dokonaniem zbrodni opublikował on manifest, w którym swoje czyny motywuje rasizmem i tak zwaną teorią wielkiego zastąpienia, zgodnie z którą biała, chrześcijańska większość zostanie zastąpiona przez kolorowe mniejszości społeczne. To nie pierwsza taka zbrodnia w ostatnich latach.

Chodzi o dwa zupełnie różne wydarzenia, ale z punktu widzenia debaty publicznej mają one pewien wspólny element. Od 1973 roku w Stanach Zjednoczonych obowiązuje liberalne prawo aborcyjne. Z kolei dzięki wysiłkom ruchu praw człowieka, w latach sześćdziesiątych skończył się w tym kraju czas segregacji rasowej – chociaż jej pozostałości w dalszym ciągu wpływają na życie amerykańskich mniejszości.

Pojawia się więc pytanie, do jakiego stopnia tego rodzaju zdobycze w dziedzinie praw obywatelskich były jedynie tymczasowe. Idee w rodzaju „wielkiego zastąpienia” mogły istnieć w ostatnich dekadach jedynie na odległych rubieżach życia politycznego, ponieważ są otwarcie rasistowskie. Jednak w ostatnim czasie treści takie promował choćby Tucker Carlson, jeden z głównych publicystów prawicowej stacji telewizyjnej Fox News. Z badań opinii publicznej wynika zaś, że w wielkie zastąpienie wierzy blisko połowa wyborców Partii Republikańskiej.

Z podobnymi tendencjami mamy do czynienia nie tylko w Stanach Zjednoczonych. We Francji o wielkim zastąpieniu mówił Eric Zemmour, kandydat skrajnej prawicy na prezydenta. Z kolei historię inspirowanego religijnie radykalnego zaostrzenia prawa aborcyjnego znamy z Polski. W Stanach Zjednoczonych Sąd Najwyższy zamierza prawdopodobnie przekazać decyzję o dopuszczalności aborcji do parlamentów stanowych, gdzie większość ma często Partia Republikańska. W Polsce o zaostrzeniu prawa zdecydował bezpośrednio Trybunał Konstytucyjny Julii Przyłębskiej.

Jeśli spojrzeć na kontekst globalny, również możemy dostrzec pewne niepokojące tendencje. Według najnowszego raportu Freedom House o wolności na świecie, w ostatnim roku pogorszenie stanu praw i wolności obywatelskich miało miejsce w 60 krajach. Aż 38 procent światowej populacji żyje w krajach, które zostały sklasyfikowane jako „nie wolne”, co jest najwyższym wynikiem od 1997 roku. Jedynie 20 procent żyje w krajach określanych jako wolne.

W aktualnym numerze „Kultury Liberalnej” pytamy więc o to, czy mamy do czynienia z procesem wykształcania się postliberalnego porządku politycznego w polityce wewnętrznej – i czy w dłuższej perspektywie może to dotyczyć również społeczeństw zachodnich.

Kevin Vallier, badacz ruchów antyliberalnych i filozof polityki z Bowling Green State University, w rozmowie z Tomaszem Sawczukiem opowiada o ideach religijnie inspirowanego antyliberalizmu. Vallier przekonuje, że integryzm religijny – czyli stanowisko, zgodnie z którym prawo państwowe powinno odpowiadać porządkowi religii – zyskuje i będzie zyskiwać na znaczeniu, zarówno w Stanach Zjednoczonych, jak i w innych miejscach świata. W jego ocenie jest to powód, dla którego liberalizm nie powinien być agresywnie antyreligijny. Zamiast tego, powinien raczej poszukiwać porozumienia z osobami o konserwatywnych przekonaniach, aby nie wzmacniać religijnie motywowanego antyliberalizmu.

Sylwia Kuźma-Markowska, doktor habilitowana w Ośrodku Studiów Amerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego, w rozmowie z Katarzyną Skrzydłowską-Kalukin mówi o historii społecznej i politycznej konfliktów o aborcję w Stanach Zjednoczonych. Jak wyjaśnia Kuźma-Markowska, do czasu wyroku w sprawie Roe v. Wade z 1973 roku aborcja była legalna jedynie w kilku amerykańskich stanach. Między innymi z tego powodu była to decyzja przełomowa. Z kolei „dzisiejsze kłopoty z ustawodawstwem aborcyjnym wiążą się między innymi z tym, że w decyzji Roe przeciwko Wade odwołano się do koncepcji prawa do prywatności, a nie na przykład do równości czy wolności, które są lepiej osadzone w konstytucji”. Tymczasem prawica podejmowała próby podważenia tego wyroku przez ostatnich pięć dekad – i wreszcie może jej się udać.

O filozoficznych projektach postliberalizmu w ostatnich dniach pisał szeroko również Tomasz Sawczuk z naszej redakcji. Patrząc historycznie, jedną z interesujących właściwości porządków politycznych promowanych przez zachodnią radykalną prawicę, jest nie ich religijność, lecz właśnie opozycja wobec chrześcijaństwa. Dla takiej radykalnej prawicy chrześcijaństwo jest bowiem blisko związane z liberalizmem, który chcą zniszczyć – choćby z tego powodu, że kwestionują one ideę naturalnej nierówności między ludźmi.

Tymczasem, jak pisze Sawczuk, „bodaj najbardziej charakterystyczną cechą radykalnej prawicy jest przekonanie o fundamentalnej nierówności ludzi – idea, że to elita silnych powinna przewodzić słabym”. Jeśli „cała ta skrajnie prawicowa litania skarg i zażaleń zostałaby wysłuchana – biali będą dominować, prawa kobiet zostaną ograniczone, wolność słowa i wolność religijna zostanie zlikwidowana, globalizacja zatrzymana, migracje zakazane, a gospodarka będzie ogółem sterowana przez państwo”.

Zapraszamy do lektury!

Redakcja „Kultury Liberalnej”

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną