Koszmar populistów? Kamienie milowe zmieniają Polskę

Szanowni Państwo!

Publiczna debata na temat Krajowego Planu Odbudowy miała w Polsce nietypowy przebieg. Dotyczyła głównie dwóch kwestii. Po pierwsze, czy głosować „za” wyrażeniem zgody na wdrożenie planu razem z PiS-em – w obawie, że pieniądze mogą zostać zmarnowane, rozkradzione czy upartyjnione. Po drugie, czy Polska w ogóle otrzyma pieniądze, jako że Komisja Europejska zarzucała naszemu rządowi naruszanie praworządności i z tego powodu nie chciała ich wypłacić. Tak jest zresztą do dzisiaj.

Ale co właściwie przewiduje ten plan? Jaki pakiet reform z niego wynika? O tym nie mówiło się za wiele. Temat pojawił się dopiero niedawno, wraz z ujawnieniem tak zwanych „kamieni milowych”, będących załącznikiem do KPO. Wtedy krzyk podniosła Solidarna Polska, koalicyjny partner PiS-u. Zarzuty polegały na tym, że premier Mateusz Morawiecki, zgadzając się na ujawnione warunki współpracy z Komisją Europejską, oddał suwerenność Polski. Do tego z dokumentów wynikało, że Polska zobowiązała się do wprowadzenia szeregu rozwiązań wspierających zieloną transformację – choćby podatek od pojazdów wysokoemisyjnych. Jarosław Kaczyński zaraz zaczął uspokajać i zaprzeczać.

W tym miejscu potrzebne jest słowo wyjaśnienia. Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności to program reform oraz inwestycji, finansowany z grantów oraz pożyczek Unii Europejskiej, czyli tak zwanego unijnego Funduszu Odbudowy. Polska uzyska w ten sposób ponad 150 miliardów złotych na planowane działania. Z kolei „kamienie milowe” to cele i wskaźniki, które rząd zobowiązuje się osiągnąć w określonych terminach (najpóźniejsze do 2026 roku), a których osiągnięcie jest warunkiem wypłacenia pieniędzy przez UE. Jest ich łącznie około 300.

Program powstał jako odpowiedź na pandemię i związane z nią trudności gospodarcze. Dotyczy w szczególności inwestycji w zieloną transformację oraz cyfryzację. Jest on kontrowersyjny dla partii eurosceptycznych, ponieważ oznacza pogłębienie integracji europejskiej. W celu sfinansowania programu UE zaciąga wspólny dług – w odróżnieniu od finansowania projektów unijnych ze składek wpłacanych przez państwa członkowskie – czego wcześniej nie było.

Treść KPO jest kontrowersyjna dla partii eurosceptycznych oraz populistycznych także z dodatkowych powodów. Po pierwsze, jest to program, który nie zatrzymuje integracji krajów UE, lecz wręcz przeciwnie, prowadzi do konwergencji państw Unii, które realizują wspólne cele cywilizacyjne jako jeden obszar gospodarczo-polityczny. Do tego nakłada on na państwo określone wymogi reformatorskie – co nie podoba się władzy, która rozumie suwerenność jako możliwość podejmowania arbitralnych decyzji, z których nie trzeba się przed nikim rozliczać.

Wreszcie, kamienie milowe składają się na program, ogólnie rzecz biorąc, postępowy. Chodzi o inwestycje w odnawialne źródła energii, reformy w opiece zdrowotnej, wsparcie transportu zbiorowego, skracanie łańcuchów dostaw żywności i wiele podobnych – nie ma tam raczej postulatów, pod którymi nie mogłyby się podpisać, dajmy na to, partie zielonych liberałów albo ruchy miejskie. Nie ma tu natomiast elementów tradycjonalistycznych, religijnych czy nacjonalistycznych – co również może irytować formację rządzącą w Polsce, która retorycznie stawia takie kwestie na wysokim miejscu.

W aktualnym numerze „Kultury Liberalnej” piszemy o tym, w jaki sposób kamienie milowe zmienią Polskę – i dlaczego jest to program kłopotliwy dla Zjednoczonej Prawicy.

Tomasz Sawczuk, szef działu politycznego „Kultury Liberalnej”, analizuje treść kamieni milowych, a także trudności polityczne wynikające z programu dla Prawa i Sprawiedliwości – które z jednej strony chce przedstawić porozumienie z Komisją Europejską jako wielki sukces, a z drugiej strony nie chce się tym programem zbytnio chwalić.

Jak pisze autor, „trudno nie dostrzec, że w obecnej sytuacji władza zaczyna wykonywać zadziwiające akrobacje polityczne. Obóz rządzący równocześnie sugeruje nam, że kamienie milowe są w głębokim interesie Polski, jak również broni się przed nimi rękami i nogami w interesie Polaków, a zresztą nie będzie zbyt wiele o tym wszystkim mówić”.

Dariusz Rosati, profesor ekonomii i poseł Koalicji Obywatelskiej, w rozmowie z Katarzyną Skrzydłowską-Kalukin mówi o tym, w jaki sposób KPO wpłynie na rozwój Polski. Zwraca on uwagę, że treść programu można rozumieć jako przeciwwagę dla polityki PiS-u. Jak mówi polityk, „Krajowy Plan Odbudowy to nie jest zły program. Stanowi bardzo dobrą diagnozę pięciu lat rządów PiS-u. Widać wszystkie niedociągnięcia, niespełnione obietnice, zaniedbania”.

Wygląda więc na to, że koalicja rządząca znalazła się w rozkroku. Z jednej strony, zobowiązuje się do realizacji programu rządzenia, będącego wbrew jej politycznemu DNA, ale dobrego dla kraju, a z drugiej strony próbuje dystansować się od niektórych postanowień tego programu, tak jakby najważniejsi politycy w partii nie byli świadomi, co wynegocjował rząd. Już teraz sugerują oni, że kamienie milowe będą traktować w sposób „elastyczny” – pytanie, jakie będą tego skutki dla Polski.

Zapraszamy do lektury!

Redakcja „Kultury Liberalnej”

Skoro tu jesteś...

...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa

Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.

Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!

Wesprzyj Kulturę Liberalną