KULTURA LIBERALNA > Czytając > Wilk w wilczej...
Wilk w wilczej skórze. Recenzja książki „Głosujcie na Wilka!” Davide Calì i Magali Clavelet [KL dzieciom]
Davide Calì to autor znany w Polsce choćby z „Wroga” (zilustrowanego przez Serge’a Blocha [1]), w którym w poetycki i niezwykle angażujący czytelniczki i czytelników sposób podejmuje temat wojny i związanej z nią polityki, a także pełnych humoru i pomysłowości książek „Nie odrobiłem lekcji, bo…” i „Spóźniłem się do szkoły, bo…” zilustrowanych przez Benjamina Chauda [2]. Autor ma nie tylko świetne wyczucie tematów ważnych dla współczesności, ale też potrafi ująć je w angażujące ramy literackie, prostym językiem opowiadając o sprawach poważnych, nierzadko nie stroniąc od żartu. Tak jest też w „Głosujcie na Wilka!”, nowości od wydawnictwa Zakamarki. Oryginalnie wydana we Francji w 2020 roku książka obrazkowa duetu pisarsko-ilustracyjnego Calì–Clavelet ukazuje się w idealnym momencie, bo w czasie nabierającej rozpędu kampanii wyborczej. Spoglądające na nas z plakatów, telewizorów, Facebooka i TikToka twarze kandydatek i kandydatów siłą rzeczy zostaną zauważone także przez dzieci, a głoszone hasła i obietnice mogą stać się tematem domowych rozmów. Ich uzupełnieniem może być właśnie lektura „Głosujcie na Wilka!”: krótki, zabawny tekst i pełne uroku, ciepłe ilustracje, budujące przekaz nieraz sprzeczny wobec warstwy werbalnej, stanowią świetne wprowadzenie do świata polityki.
W gospodarstwie przychodzi czas wyborów. W szranki zwykle stają miejscowe kandydatki i kandydaci z silnymi hasłami wyborczymi: Kacper Knur („Więcej błota dla każdego. Program: Błoto+”), Aniela Kokoszka („Moje jajo moja sprawa”) i bracia Myszowie („Niech połączy nas ser”). Aż tu nagle pojawia się on, cały na granatowo: „Alojzy Wilk jest czarujący, miły i ma duże poczucie humoru. […] Mówi się, że jest przystojny. I sympatyczny. Oraz inteligentny. Ale przede wszystkim przystojny”. Do tego na ustach ma jednoczące wszystkich hasło: „Przyjaciel wszystkich! Przyjaźń ponad wszystko”. Efekt nowości – ale przede wszystkim „przystojności” – sprawia, że to właśnie wcześniej nieznany nikomu kandydat zdobywa fotel szefa gospodarstwa.
Z czasem jednak zaczynają dziać się rzeczy niepokojące: w tajemniczych okolicznościach znika bowiem kilka baranów, kur i myszy, co prowadzi do protestów. Urzędnicy Wilka jednak nic sobie z nich nie robią, więc mieszkańcy gospodarstwa postanawiają wziąć sprawy w swoje ręce: w iście francuskim stylu zdobywają bramę pałacu i wkraczają na salony, by nakryć Wilka ze swoimi ministrami podczas kolacji składającej się z… kury (jeden z rewolucjonistów krzyczy: „Zjedliście mi żonę!”). Po wypędzeniu Wilka i jego bandy rozpisane są kolejne wybory, w których – oprócz Knura, Kokoszki i braci Myszów – kandyduje nowa twarz: Gerard Lis z hasłem „Wasi przyjaciele moimi przyjaciółmi”. Co będzie dalej? Nie wiadomo, bo reakcje zwierząt są różne.
Zwierzęta walczące o polityczną władzę – brzmi znajomo? „Głosujcie na Wilka!” oczywiście gra z polityczną satyrą zwierzęcą Georga Orwella. W przeciwieństwie do wydanego niemal sto lat temu „Folwarku zwierzęcego”, Calì i Clavelet prezentują zantropomorfizowanych bohaterów na miarę XXI wieku: wiece wyborcze, transmisje telewizyjne i media społecznościowe to środki komunikacji, ale też perswazji, których używa Wilk, by osiągnąć sukces. Podobnie jak u Orwella, tak i tu owce są najbardziej naiwnymi, przyjmującymi wszystko bezkrytycznie postaciami; za ich pomocą twórcy prowokują czytelniczki i czytelników do zachowania odwrotnego, a więc krytycznego podejścia do politycznych obietnic i szerzej – wszystkiego wokół.
Niewątpliwą wartością „Głosujcie na Wilka!” jest właśnie pokazanie jak na dłoni mechanizmów społecznych związanych z działaniem propagandy – podążanie za powierzchownymi gestami nie prowadzi do niczego dobrego, należy więc zachować odpowiedni dystans i zdrowy rozsądek w stosunku do tego, co z pozoru wydaje się idealne (pamiętajmy, że Wilk jest „przede wszystkim przystojny”!). Calì i Clavelet idą wręcz krok dalej, za pomocą stworzonych postaci wyrażając bunt przeciw niezadowalającym rządom: wspólnoty nie jest w stanie powstrzymać ani byk-ochroniarz, ani brama urzędu Wilka – wspólnie może obalić zagrażający jej rząd, by przywrócić porządek.
Na metaforę wykorzystaną w celu zachęcenia czytelniczek i czytelników do krytycznego myślenia można też spojrzeć z innej strony, zwracając uwagę na literacką reprezentację zwierząt. Doszukiwanie się konsekwencji idących za kulturowymi przedstawieniami nie-ludzkich stworzeń (co proponują posthumanistyczne studia nad zwierzętami) prowadzi do wniosku o podtrzymaniu w „Głosujcie na Wilka!” stereotypowego przedstawienia wybranych gatunków: mamy więc naiwnie posłuszne owce, podejrzanego lisa, a przede wszystkim tytułowego wilka i jego otoczenie składające się z kotów. Te drugie ukazane zostały jako dwulicowi kłamcy, mordercy-konsumenci mieszkańców gospodarstwa, a główny antybohater zdaje się wpisywać w kulturowo ugruntowane narracje o zagrożeniu, jakie stanowią wilki.
Zastanawiam się, czy zwierzęca metafora ludzkiego świata straciłaby, gdyby w roli czarnego charakteru postawić kogoś innego niż przedstawiciela gatunku canis lupus? Jak pokazali w „Wilkach” Michał Figura, Aleksandra Mizielińska i Daniel Mizieliński [3], uprzedzenia wobec tych zwierząt są wciąż silnie obecne w społeczeństwie, szkoda więc, że kierowany do kilkuletnich odbiorczyń i odbiorców picturebook Calì i Clevelet wpisuje się w kulturowe budowanie tej niechęci.
Myślę jednak, że ten zgrzyt można ograć właśnie krytycznym myśleniem, do którego prowokuje „Głosujcie na Wilka!”. Skoro mieszkające w gospodarstwie zwierzęta zbuntowały się wobec narzuconego przez rządzących terroru, tak dziecięce czytelniczki i czytelnicy mogą krytycznie potraktować zwierzęce metafory, po które sięgają Calì i Clavelet, a ich książkę obrazkową przyjąć jako świetną lekturę wprowadzającą w świat polityki.
Przypisy:
[1] O „Wrogu” na łamach „Kultury Liberalnej” pisał Bartek Biedrzycki [https://kulturaliberalna.pl/2014/11/25/recenzja-wrog/].
[2] Zob. Davide Calì, „Nie odrobiłem lekcji, bo…”, il. Benjamin Chaud, przeł. Jadwiga Jędryas, wyd. Dwie Siostry, Warszawa 2013; tenże, „Spóźniłem się do szkoły, bo…”, il. Benjamin Chaud, przeł. Jadwiga Jędryas, wyd. Dwie Siostry, Warszawa 2015.
[3] O „Wilkach” pisałem na łamach „Kultury Liberalnej” w 2022 roku [https://kulturaliberalna.pl/2022/11/29/krzysztof-rybak-recenzja-ksiazki-wilki-kl-dzieciom/].
Książka:
Davide Calì, Magali Clavelet „Głosujcie na Wilka!”, przeł. Katarzyna Skalska, wyd. Zakamarki, Poznań 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 3+ (wskazanie wydawcy)
Rubrykę redaguje Paulina Zaborek.
Skoro tu jesteś...
...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa
Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.
Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!
PRZECZYTAJ INNE Z TEGO NUMERU
KOMENTARZE
