0000398695
close
W walce o demokrację nie robimy sobie przerw! Przekaż 1,5% na Fundację Kultura Liberalna WSPIERAM
close
Kultura Liberalna solidarnie z Ukrainą

PRZEKAŻ
1,5%
PODATKU
close

W walce o demokrację

nie robimy sobie przerw!

Przekaż 1,5% na Fundację
Kultura Liberalna

Przekaż 1,5%
na Fundację Kultura Liberalna
forward
close

Szanowni Państwo!

Premier Donald Tusk stwierdził niedawno, że prawo aborcyjne nie zostało zmienione przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego i w Polsce nadal obowiązuje tak zwany kompromis z lat dziewięćdziesiątych w sprawie przerywania ciąży. Przypomnijmy, że ustawa, co do której wypowiedział się w 2020 roku TK Julii Przyłębskiej, zakłada trzy przesłanki pozwalające na taką procedurę medyczną – ciężkie i nieodwracalne wady płodu, zagrożenie dla zdrowia i życia matki oraz gdy ciąża jest następstwem czynu zabronionego. Tak właśnie zdefiniował obowiązujące prawo Tusk. 

To samo powtórzyła ministra zdrowia Izabela Leszczna. Zapowiedziała też, że szpital, który odmówi wykonania legalnej aborcji, zapłaci karę albo straci kontrakt na ginekologię i położnictwo. Zapowiedzi polityków nie są jednak oczywiste dla środowiska lekarskiego ani prawników. Część z nich mówi wprawdzie, że po wyroku TK ustawa o przerywaniu ciąży nie została zmieniona w Sejmie, ale inni podnoszą, że aborcja z powodu wad płodu została w jego następstwie wykreślona z prawa. Kolejna sprawa to obecność sędziów-dublerów w składzie TK, który wydał wyrok. Zgodnie z uchwałą, którą przyjął niedawno Sejm, nie są oni sędziami, a wyroki wydane w sprawach z ich udziałem są wadliwe. 

Sprawa dopuszczalności aborcji to tylko jeden z przykładów na to, jak koalicja rządząca próbuje rozminować prawnie państwo po rządach PiS-u i jakie wiążą się z tym trudności. Do tego niezbędne zmiany ustawowe są w zasadzie niemożliwe ze względu na opór prezydenta Andrzeja Dudy.

Pakiet rozwiązań, które miałyby doprowadzić do uzdrowienia sytuacji i przywrócenia praworządności w odniesieniu Trybunału Konstytucyjnego, przedstawił w ostatnim czasie minister sprawiedliwości i prokurator generalny Adam Bodnar. W pierwszej kolejności składa się na niego wspomniana uchwała Sejmu, która określa intencję Sejmu, jednak sama nie jest podstawą prawa. Do tego dochodzą dwie ustawy regulujące na nowo zasady działalności TK, a także projekt zmiany Konstytucji, który miałby doprowadzić do wyboru na nowo składu sędziowskiego.

Minister Bodnar mógł dotąd działać, przede wszystkim wykorzystując uprawnienia niewymagające zmian ustaw, w szczególności wprowadzając zmiany personalne w prokuraturze i sądach. Ma to istotne znaczenie, ale jest krokiem na dłuższej drodze, której celem powinna być stabilizacja polskiego ustroju – w tym przede wszystkim ulepszenie instytucji, a nie tylko wymiana kadrowa. Ogłoszone projekty, podobnie jak dyskutowany już w Sejmie projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, otwierają taką możliwość. 

W nowym numerze „Kultury Liberalnej” piszemy o programie przywracania praworządności w Polsce i nowych ustawach sądowych Adama Bodnara. 

Michał Wawrykiewicz, Sylwia Gregorczyk-Abram i Maciej Gajos z Fundacji Wolne Sądy w specjalnym raporcie opublikowanym w ramach naszego projektu „PraworządźMY” piszą o procesie przywracania praworządności w Polsce. Zwracają uwagę na szczególne warunki, gdy w praktyce niemożliwe jest działanie za pomocą ustaw. Piszą: „Koalicja 15 października przejmuje władzę w szczególnych okolicznościach, które znacząco odbiegają od następującego cyklicznie przekazania rządów w prawidłowo funkcjonujących państwach demokratycznych. […] Z powodu skali dokonanych przeobrażeń ustrojowych znajdujemy się w okresie sprawiedliwości tranzycyjnej [transitional justice]. Koncepcja ta została wypracowana […] w państwach, które odrzucały autorytaryzm i totalitaryzm i wkraczały na ścieżkę budowy ustroju demokracji liberalnej. Tranzycja powinna obejmować zarówno rozliczenie przeszłości, jak i wypracowanie mechanizmów zabezpieczających przed systemową recydywą”. Szczególny okres przejściowy sprawia, że specyficzny jest też wybór środków, po które można sięgać.

Tomasz Sawczuk rozmawia z prawnikami Marcinem Szwedem i Patrykiem Wachowcem o uchwale Sejmu w sprawie Trybunału Konstytucyjnego, a także projektach ustaw ogłoszonych przez Adama Bodnara. Wyjaśniają oni istniejące problemy na przykładzie prawa aborcyjnego. 

Jak mówi Szwed, „gdyby zdarzyła się sprawa karna przeciwko lekarzowi, który dokonał aborcji ze względu na przesłankę embriopatologiczną, którą uchylał wyrok TK, to uważam, że sąd nie powinien takiego człowieka skazywać. Mógłby powołać się na wyrok ETPCz w sprawie wadliwości polskiego Trybunału Konstytucyjnego i przyjąć, że nie można doprowadzić do skazania w związku z zasadą: nie ma przestępstwa bez ustawy”. Wskazuje jednak, że aktualna pozostaje dodatkowa kwestia: „Czy jesteśmy w stanie przekonać lekarzy w Polsce, żeby rzeczywiście dokonywali aborcji w takich przypadkach, ponieważ na pewno będą wolni od odpowiedzialności karnej?”.

Zapraszamy do lektury!

Redakcja „Kultury Liberalnej”

 

źródło: Canva

Szanowni Państwo!

Premier Donald Tusk stwierdził niedawno, że prawo aborcyjne nie zostało zmienione przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego i w Polsce nadal obowiązuje tak zwany kompromis z lat dziewięćdziesiątych w sprawie przerywania ciąży. Przypomnijmy, że ustawa, co do której wypowiedział się w 2020 roku TK Julii Przyłębskiej, zakłada trzy przesłanki pozwalające na taką procedurę medyczną – ciężkie i nieodwracalne wady płodu, zagrożenie dla zdrowia i życia matki oraz gdy ciąża jest następstwem czynu zabronionego. Tak właśnie zdefiniował obowiązujące prawo Tusk. 

To samo powtórzyła ministra zdrowia Izabela Leszczna. Zapowiedziała też, że szpital, który odmówi wykonania legalnej aborcji, zapłaci karę albo straci kontrakt na ginekologię i położnictwo. Zapowiedzi polityków nie są jednak oczywiste dla środowiska lekarskiego ani prawników. Część z nich mówi wprawdzie, że po wyroku TK ustawa o przerywaniu ciąży nie została zmieniona w Sejmie, ale inni podnoszą, że aborcja z powodu wad płodu została w jego następstwie wykreślona z prawa. Kolejna sprawa to obecność sędziów-dublerów w składzie TK, który wydał wyrok. Zgodnie z uchwałą, którą przyjął niedawno Sejm, nie są oni sędziami, a wyroki wydane w sprawach z ich udziałem są wadliwe. 

Sprawa dopuszczalności aborcji to tylko jeden z przykładów na to, jak koalicja rządząca próbuje rozminować prawnie państwo po rządach PiS-u i jakie wiążą się z tym trudności. Do tego niezbędne zmiany ustawowe są w zasadzie niemożliwe ze względu na opór prezydenta Andrzeja Dudy.

Pakiet rozwiązań, które miałyby doprowadzić do uzdrowienia sytuacji i przywrócenia praworządności w odniesieniu Trybunału Konstytucyjnego, przedstawił w ostatnim czasie minister sprawiedliwości i prokurator generalny Adam Bodnar. W pierwszej kolejności składa się na niego wspomniana uchwała Sejmu, która określa intencję Sejmu, jednak sama nie jest podstawą prawa. Do tego dochodzą dwie ustawy regulujące na nowo zasady działalności TK, a także projekt zmiany Konstytucji, który miałby doprowadzić do wyboru na nowo składu sędziowskiego.

Minister Bodnar mógł dotąd działać, przede wszystkim wykorzystując uprawnienia niewymagające zmian ustaw, w szczególności wprowadzając zmiany personalne w prokuraturze i sądach. Ma to istotne znaczenie, ale jest krokiem na dłuższej drodze, której celem powinna być stabilizacja polskiego ustroju – w tym przede wszystkim ulepszenie instytucji, a nie tylko wymiana kadrowa. Ogłoszone projekty, podobnie jak dyskutowany już w Sejmie projekt ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa, otwierają taką możliwość. 

W nowym numerze „Kultury Liberalnej” piszemy o programie przywracania praworządności w Polsce i nowych ustawach sądowych Adama Bodnara. 

Michał Wawrykiewicz, Sylwia Gregorczyk-Abram i Maciej Gajos z Fundacji Wolne Sądy w specjalnym raporcie opublikowanym w ramach naszego projektu „PraworządźMY” piszą o procesie przywracania praworządności w Polsce. Zwracają uwagę na szczególne warunki, gdy w praktyce niemożliwe jest działanie za pomocą ustaw. Piszą: „Koalicja 15 października przejmuje władzę w szczególnych okolicznościach, które znacząco odbiegają od następującego cyklicznie przekazania rządów w prawidłowo funkcjonujących państwach demokratycznych. […] Z powodu skali dokonanych przeobrażeń ustrojowych znajdujemy się w okresie sprawiedliwości tranzycyjnej [transitional justice]. Koncepcja ta została wypracowana […] w państwach, które odrzucały autorytaryzm i totalitaryzm i wkraczały na ścieżkę budowy ustroju demokracji liberalnej. Tranzycja powinna obejmować zarówno rozliczenie przeszłości, jak i wypracowanie mechanizmów zabezpieczających przed systemową recydywą”. Szczególny okres przejściowy sprawia, że specyficzny jest też wybór środków, po które można sięgać.

Tomasz Sawczuk rozmawia z prawnikami Marcinem Szwedem i Patrykiem Wachowcem o uchwale Sejmu w sprawie Trybunału Konstytucyjnego, a także projektach ustaw ogłoszonych przez Adama Bodnara. Wyjaśniają oni istniejące problemy na przykładzie prawa aborcyjnego. 

Jak mówi Szwed, „gdyby zdarzyła się sprawa karna przeciwko lekarzowi, który dokonał aborcji ze względu na przesłankę embriopatologiczną, którą uchylał wyrok TK, to uważam, że sąd nie powinien takiego człowieka skazywać. Mógłby powołać się na wyrok ETPCz w sprawie wadliwości polskiego Trybunału Konstytucyjnego i przyjąć, że nie można doprowadzić do skazania w związku z zasadą: nie ma przestępstwa bez ustawy”. Wskazuje jednak, że aktualna pozostaje dodatkowa kwestia: „Czy jesteśmy w stanie przekonać lekarzy w Polsce, żeby rzeczywiście dokonywali aborcji w takich przypadkach, ponieważ na pewno będą wolni od odpowiedzialności karnej?”.

Zapraszamy do lektury!

Redakcja „Kultury Liberalnej”

Nr 793

(12/2024)
19 marca 2024

Marcin Szwed oraz Patryk Wachowiec w rozmowie z Tomaszem Sawczukiem

Czy Bodnar zresetuje Trybunał Konstytucyjny?

Prawnicy Marcin Szwed z Fundacji Helsińskiej i Patryk Wachowiec z FOR wyjaśniają w rozmowie z Tomaszem Sawczukiem, o co chodzi w nowych ustawach Adama Bodnara, które mają naprawić Trybunał Konstytucyjny.
Prawnicy Marcin Szwed z Fundacji Helsińskiej i Patryk Wachowiec z FOR wyjaśniają w rozmowie z…

Katarzyna Górak-Sosnowska

Łaska i klątwa. Recenzja filmu „Cztery córki” w reżyserii Kausar Ibn Haniji

Nominowany do Oscara dokument to traktat o blaskach i cieniach kobiecej więzi w porewolucyjnej Tunezji. Bezpieczna przestrzeń do zwierzeń może narodzić się tam, gdzie zaciera się granica między fikcją a rzeczywistością.

Nominowany do Oscara dokument to traktat o blaskach i cieniach kobiecej więzi w porewolucyjnej Tunezji.…

Paweł Majewski

W gaiku gęstym, ciemnym, osobliwie przyjemnym. O krótkiej antologii przekładu Krzysztofa Bartnickiego „Sad zapięty”

Jeszcze dzisiejsi czterdziestolatkowie w szczenięcych latach mogli się zaczytywać wytworami wybujałego wówczas, acz już schyłkowego postmodernizmu i smakować zawarte w nich erudycyjne koncepty. Obecnie zdecydowanie wyszły one z mody. Na szczęście Krzysztof Bartnicki, tłumacz „nieprzekładalnego”…

Jeszcze dzisiejsi czterdziestolatkowie w szczenięcych latach mogli się zaczytywać wytworami wybujałego wówczas, acz już schyłkowego…

Wacłaŭ Łastoŭski

Bezdomni [O warunkach życia Białorusinów na początku XX wieku]

Opublikowani w 1914 roku „Bezdomni” pisarza i działacza politycznego Wacłaŭa Łastoŭskiego to tekst, w którym autor z pełną świadomością formułował tezy o kolonialnym charakterze podporządkowania Białorusi przez Rosję (a także częściowo i Polskę).

Opublikowani w 1914 roku „Bezdomni” pisarza i działacza politycznego Wacłaŭa Łastoŭskiego to tekst, w którym…

dr Krzysztof Rybak

W góry i nad jezioro! O grach książkowych „Przetrwać w górach” i „Nina i Miłosz” [KL dzieciom]

Zachęcając dzieci do czytania, warto pamiętać, że kontakt z książką ma przede wszystkim sprawiać przyjemność. Dobrze, że pamiętają o tym twórczynie i twórcy książek paragrafowych, zwanych także grami książkowymi, a więc publikacji, których ostateczny kształt…

Zachęcając dzieci do czytania, warto pamiętać, że kontakt z książką ma przede wszystkim sprawiać przyjemność.…

Gniewomir Zajączkowski, Szymon Żuchowski

Bajeczne brzmienie, czyli Opera we Frankfurcie i dzieło Zemlinskiego

Aleksander Zemlinski to jeden z prekursorów i czołowych kompozytorów modernizmu. Jego muzyka przez kilkadziesiąt lat pozostawała jednak w cieniu innych dzieł, a opery w większości nadal stanowią rarytas repertuarowy. Opera we Frankfurcie właśnie wystawiła jedną…

Aleksander Zemlinski to jeden z prekursorów i czołowych kompozytorów modernizmu. Jego muzyka przez kilkadziesiąt lat…


NAJNOWSZE ARTYKUŁY

WTORKOWY FELIETON

Nie ufamy wyborcom PiS-u tak samo, jak nie ufamy PiS-owi. To problem dla naszej demokracji

W Polsce poziom niechęci wobec wyborców partii przeciwnej jest równie wysoki jak niechęć wobec samej tej partii i jej kandydatów. W sytuacji tak…

PONIEDZIAŁKOWY FELIETON

[Sawczuk w poniedziałek] Rewolucja w polityce zagranicznej. Co ugrają Tusk i Sikorski?

Wiceszefowa Komisji Europejskiej Věra Jourová na konferencji w Warszawie zachęcała Radosława Sikorskiego, żeby został komisarzem do spraw obronności w nowej KE. Jak mówiła,…

PIĄTKOWY FELIETON

Małpy walczące w płonącym lesie. Recenzja „Czy Chiny już wygrały?” Kishore’a Mahbubaniego

Na rynek właśnie weszło polskie wydanie głośnej książki znanego singapurskiego intelektualisty i byłego dyplomaty, Kishore’a Mahbubaniego, „Has China won?”. Traktuje ona o rywalizacji…

CZWARTKOWY FELIETON

[Skrzydłowska-Kalukin w czwartek] Epoka wojny i przywracania demokracji. Jednocześnie

Cechą „epoki przedwojennej” jest to, że informacja na temat braku schronów jest jednym z najważniejszych newsów obok relacji z wizyty premiera i prezydenta…

WAŻNE TEMATY:

FELIETONY

Nie ufamy wyborcom PiS-u tak samo, jak nie ufamy PiS-owi. To problem dla naszej demokracji

W Polsce poziom niechęci wobec wyborców partii przeciwnej jest równie wysoki jak niechęć wobec samej tej…

[Sawczuk w poniedziałek] Rewolucja w polityce zagranicznej. Co ugrają Tusk i Sikorski?

Wiceszefowa Komisji Europejskiej Věra Jourová na konferencji w Warszawie zachęcała Radosława Sikorskiego, żeby został komisarzem do…

Małpy walczące w płonącym lesie. Recenzja „Czy Chiny już wygrały?” Kishore’a Mahbubaniego

Na rynek właśnie weszło polskie wydanie głośnej książki znanego singapurskiego intelektualisty i byłego dyplomaty, Kishore’a Mahbubaniego,…

[Skrzydłowska-Kalukin w czwartek] Epoka wojny i przywracania demokracji. Jednocześnie

Cechą „epoki przedwojennej” jest to, że informacja na temat braku schronów jest jednym z najważniejszych newsów…

[Prognoza wędrowna] Siedem i pół miliona Hitlerów?

Zwycięstwo nad Hamasem jest w interesie wszystkich. Jednak polityczna cena dziesiątek tysięcy ofiar cywilnych, nieuchronnych w…

Gagauzja – nowa hybrydowa wojna Kremla

O Gagauzji, obszarze wchodzącym w skład terytorium Mołdawii, mówi się rzadko. Region ten ma jednak silne…

WYDARZENIA KULTURY LIBERALNEJ

20.07.2022

10:00

Jakie będą konsekwencje rozszerzenia NATO?

13.07.2022

10:00

Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w UE w kontekście wojny w Ukrainie

02.07.2022

10:00

Długoterminowe skutki inwazji Rosji na Ukrainę dla Rosji, Ukrainy i Białorusi