KULTURA LIBERALNA > Czytając > Komiks jest dziewczyną....
Komiks jest dziewczyną. Przegląd najnowszych komiksów o nastolatkach [KL dzieciom]
W popkulturowej przestrzeni można obecnie zauważyć wyraźne zmiany dotyczące pojęć „dziewczyńskości” czy „chłopięcości”. Choćby zwracając się ku mainstreamowym serialom Netflixa, jak „Never Have I Ever” czy nawet „Stranger Things”, dostrzeżemy zmiany w postrzeganiu dziecięcej płciowości, które to przesunięcia byłyby nie do pomyślenia jeszcze dekadę temu. W Polsce miejscem redefiniowania dziewczyńskości jest przykładowo „Kosmos dla dziewczynek”, pismo, którego naczelną ideą jest pokazywanie odmiennych niż stereotypowe wzorców postępowania czy oczekiwań wobec dziewczynek właśnie. Można zaryzykować stwierdzenie, że tak w Polsce, jak i na świecie, coraz więcej uwagi poświęca się tematom dotyczącym różnorodności, włączając w to także wyobrażenia na temat dziewczyńskich zauroczeń koleżankami.
Komiksy od dawna pełniły rolę niewyczerpanej skarbnicy historii i opowieści, a obecnie stają się także ważnym medium dla eksploracji różnych aspektów dziedzictwa kulturowego i tożsamości płciowej (nie tylko amerykańskiej). Fantastycznym, przełomowym przykładem komiksu opisującego niestereotypowe relacje dwóch chłopców jest „Heartstopper” Alice Oseman [1]. Również w nim dziewczyny nie są już jedynie biernymi postaciami, towarzyszącymi męskim bohaterom. Innym przykładem komiksu nieheteronormatywnego, tym razem już z dziewczęcą protagonistką, jest również recenzowana na łamach KL Dzieciom opowieść „Moje rozstania z Laurą Dean” Mariko Tamaki oraz Rosemary Valero-O’Connell [2]. Nieobecne do tej pory postacie odzyskują na kartach komiksów autonomię, siłę sprawczą i znaczenie jako protagoniści i protagonistki własnych historii. Komiksy stają się lustrem, które odbija tę transformację i wpływa na wyobrażenia, jakie kształtują się w umysłach młodych odbiorców.
W kolejnych częściach recenzji przedstawię kilka wyjątkowych, świeżo wydanych komiksów o dziewczynach, które kształtują nowe horyzonty i odkrywają różnorodność dziedzictwa kulturowego. Od przepychu urzekających ilustracji po głęboko poruszające fabuły, komiksy te nie tylko zapewniają rozrywkę, lecz także wnoszą cenny wkład w proces rozszerzania naszych wyobrażeń na temat dziewczyńskości – również tej nieheteronormatywnej.
Urocza strona dojrzewania
„Z ręką na sercu” Nory Dåsnes to urokliwy norweski komiks napisany w formie pamiętnika, który przenosi nas w świat dwunastoletniej bohaterki o imieniu Tuva. Jak wiele innych dziewcząt w jej wieku, Tuva usiłuje odnaleźć swoje miejsce wśród rówieśniczek i podążać za panującymi trendami: stylowymi ubraniami, kosmetykami, odpowiednim towarzystwem oraz, co staje się głównym tematem komiksu, zakochaniem się w kimś fajnym. Jednakże jej podróż ku akceptacji samej siebie okazuje się być znacznie bardziej skomplikowana niż się spodziewała.
Główna bohaterka ucieka w social media, aby zdobyć wiedzę na temat tego, czym tak naprawdę jest dziewczyńskość. Martwi się, że nie jest wystarczająco „dziewczęca” w porównaniu do niektórych koleżanek, które wydają się pewne siebie i stylowe. W miarę jak zagłębia się w świat pewnej modnej influencerki, Tuva odkrywa, że nawet najpopularniejsze konta społecznościowe nie są nieomylnym źródłem informacji. Wszystko zmienia się, gdy w jej klasie pojawia się nowa koleżanka Mariam. Tuva stopniowo odkrywa, że nie musi być taka sama jak inni, aby być prawdziwie sobą. Zauroczona nową przyjaciółką, odkrywa różnorodność dziewczęcej tożsamości i zaczyna dostrzegać, że bycie dziewczynką ma wiele różnych obliczy.
„Z ręką na sercu” to opowieść o akceptacji siebie i odkrywaniu swojej tożsamości w świecie pełnym wpływów społecznych. Komiks, choć nieco infantylny w swoim sposobie przedstawiania tematyki, przekazuje ważne przesłanie o niejednorodnym obrazie dojrzewających nastolatek. Jest to trochę ocenzurowany „Big Mouth” – kontrowersyjny i niepokojąco szczery serial animowany, który humorystycznie eksploruje dojrzewanie i problemy związane z dorastaniem, ukazując w zabawny sposób różne aspekty seksualności i emocji młodzieży. W komiksie Dåsnes stereotypowy sposób opisywania dziewczyńskości jest obecny (odwołujący się świadomie do estetyki „dziewczyńskich” pisemek, obsypywanych brokatem i jednorożcami), ale równocześnie jest kwestionowany i poddawany refleksji przez samą bohaterkę. Komiks ukazuje, że nie ma jednego właściwego sposobu na bycie dziewczyną i że każda osoba może mieć własną, unikalną definicję kobiecości. Ciepłe ilustracje i sugestywny styl pisania sprawiają, że czytelniczki odnajdą się w przeżyciach Tuvy i podążą razem z nią w poszukiwaniu jej autentycznego ja.
Sztuka odgrywania miłości
„Ptaśka” Joany Estreli to dojrzalszy w porównaniu do norweskiego komiks portugalski, opowiadający historię zagubionej szesnastolatki o imieniu Raquel. Inaczej niż w przypadku „Z ręką na sercu”, w opowieści portugalki nic nie jest wypowiedziane wprost. Bohaterka, podobnie jak jej młodsza odpowiedniczka Tuva, zmaga się z poszukiwaniem swojego miejsca w świecie oraz odkrywaniem swojej seksualności. Niepewna i zagubiona, Raquel przypadkowo angażuje się w pracę grupy młodych, pełnych energii amatorów teatru. Zafascynowana ich entuzjazmem i determinacją, widzi w tym szansę na znalezienie własnej tożsamości oraz bliższe poznanie jednej z członkiń grupy, tajemniczej Ptaśki. Tożsamość seksualna Raquel dosłownie nabiera performatywnego charakteru, a każdy kadr i wypowiedź w komiksie zyskują wielowymiarowe znaczenia.
Raquel stopniowo otwiera się na świat teatru, a jednocześnie odkrywa swoje uczucia wobec Ptaśki. Przez proces twórczy teatru i wątki antyczne w nim się pojawiające, bohaterka odnajduje siłę i pewność siebie, które pomagają jej w odkrywaniu swojej seksualności. Jednak jak to zwykle bywa, droga do samoakceptacji i bliskości z Ptaśką nie jest łatwa. Raquel musi stawić czoła własnym wątpliwościom, społecznym oczekiwaniom i zrozumieć, że prawdziwe dojrzewanie zaczyna się od wewnętrznej transformacji. Przez koleżeństwo i wsparcie ze strony innych członków grupy teatralnej Raquel uczy się akceptacji samej siebie oraz odkrywa, że niezależnie od orientacji seksualnej wartość leży w autentycznym wyrażaniu siebie.
Komiks sprawnie odzwierciedla niepokojące wątki dojrzewania również poprzez „obcy” język angielski, pełniący funkcję fragmentarycznego, poetyckiego wręcz komentarza głównej bohaterki. Splata się on z relatywnością wszystkiego w obliczu dynamicznych zmian w życiu Raquel, tworząc nieustannie ewoluującą mozaikę, która odkrywa trudności, niepewności i piękno tych nieuchwytnych transformacji (Ptaśkę nazywa „[…] czasownikiem nieregularnym. Trzeba Cię zapamiętać”). Angielski układa się w niezwykłą harmonię z przemianami rzeczywistości młodej bohaterki, a odmienianie czasowników tworzy interesujący obraz świata, w którym odwaga i poszukiwanie własnej tożsamości stają się prawdziwym wyzwaniem.
„Ptaśka” ukazuje wewnętrzne zmagania bohaterki z wchodzeniem w dorosłość i podejmowaniem życiowych decyzji. Opowieść ta nie tylko podkreśla ważność akceptacji siebie, lecz także zachęca do dialogu i zrozumienia różnorodności w bardzo nieoczywisty, lecz jakże interesujący sposób.
Dojrzałość językowego obrazu świata
„Słowa mogą wszystko” duetu Silvii Vecchini i Sualzo to wzruszający komiks, który przenosi czytelników w świat nieoczekiwanego spotkania dwóch wyjątkowych postaci. Głównymi bohaterami są Sara, nastoletnia buntowniczka odbywająca karę w domu starców za swoje przewinienia, oraz Pan T., starszy Żyd uznawany przez opiekunów za szaleńca, przez samego siebie – za mędrca pochodzącego z XVIII wieku.
Historia rozpoczyna się w skromnym pokoju w domu starców, gdzie Sara trafia po raz pierwszy. Choć pozornie jej buntownicza natura wydaje się nie pasować do spokojnego otoczenia, wręcz natychmiastowo nawiązuje kontakt z Żydem chcącym nauczyć ją tajemnic stojących za hebrajskim alfabetem. Starzec dostrzega coś więcej niż tylko trudne zachowanie nastolatki. Widzi w niej potrzebę zrozumienia, towarzystwa i nauki. Postanawia podzielić się swoją wiedzą i przekazać coś, co może zmienić ich obydwoje.
W trakcie spotkań z Panem T. Sara dowiaduje się, że jest on nie tylko mistrzem hebrajskiego alfabetu, ale także posiada bogate doświadczenie życiowe i historię, która skrywa się za jego starzejącym się umysłem – nawet jeśli jego opowieści są nieprawdziwe. Dziewczyna zaczyna dojrzewać pod wpływem tych nauk, odkrywając w sobie wewnętrzny spokój i nowe spojrzenie na świat. Przez lekcje języka Sara odkrywa wartość słów, ich potencjał do budowania więzi, leczenia ran emocjonalnych i traum oraz przekraczania barier kulturowych. W miarę jak ich przyjaźń się rozwija, Sara odkrywa, że słowa mają moc zbliżania ludzi, niesienia pocieszenia i tworzenia wspólnych wspomnień.
„Słowa mogą wszystko” to komiks, który przenika emocje, historię i siłę międzyludzkich relacji. Poprzez niesamowitą więź Sary, młodej dziewczyny szukającej drogi, i Pana T., starszego człowieka, który realizuje swoją mistyczną wizję, czytelnicy mają szansę zgłębić nie tylko język hebrajski, lecz także wewnętrzną moc słów – podobnie jak to było w przypadku języka angielskiego w „Ptaśce”. To opowieść o przebaczeniu, odkrywaniu tożsamości i zrozumieniu, że nawet najmniejsze słowo może mieć ogromne znaczenie w naszym życiu.
Dziewczyńskie spojrzenia
Komiksy o „dziewczyńskości” stały się ważnym aspektem współczesnej kultury, jako coraz bardziej popularne i wpływowe. Zbiorowa recenzja niektórych z nich uwzględnia wiele różnorodnych perspektyw, a jednoznaczne podsumowanie może być trudne ze względu na ich zróżnicowaną naturę. I choć czasami ciężko jest uwolnić się twórczyniom i twórcom od kulturowych stereotypów, to cieszy fakt, że autorzy podejmują próby redefiniowania i eksplorowania dziewczyńskości w komiksach.
Autorki i autorzy często podkreślają pozytywny wpływ wspólnoty na rozwijanie tożsamości i wzmacnianie pewności siebie u młodych dziewcząt. Przedstawiają bohaterki, które stają się niezależne, odważne, inteligentne i zdeterminowane. Przez to komiksy o dziewczyńskości stają się inspiracją dla czytelniczek, ukazując im różnorodność możliwości i potencjał, jaki tkwi w nich samych.
Przypisy:
[1] Recenzja Anny Mik w nr. 683 KL: [https://kulturaliberalna.pl/2022/02/08/anna-mik-wszystkie-milosci-niedoroslych-kl-dzieciom]
[2] Recenzja Anny Mik w nr. 737 KL: [https://kulturaliberalna.pl/2023/02/21/anna-mik-komiksowe-wariacje-na-temat-innosci-kl-dzieciom]
Książki:
Nora Dåsnes (tekst i ilustracje), „Z ręką na sercu”, przeł. Karolina Drozdowska, wyd. ToTamto, Warszawa 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 9+ (wskazanie wydawcy)
Joana Estrela (tekst i ilustracje), „Ptaśka”, przeł. Jakub Jankowski, wyd. Młody Book!, Katowice 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 12+
Silvia Vecchini (tekst), Sualzo (ilustracje), „Słowa mogą wszystko”, przeł. Joanna Wajs, wyd. Nasza Księgarnia, Warszawa 2023.
Proponowany wiek odbiorcy: 10+ (wskazanie wydawcy)
Rubrykę redaguje Paulina Zaborek.
Skoro tu jesteś...
...mamy do Ciebie małą prośbę. Żyjemy w dobie poważnych zagrożeń dla pluralizmu polskich mediów. W Kulturze Liberalnej jesteśmy przekonani, że każdy zasługuje na bezpłatny dostęp do najwyższej jakości dziennikarstwa
Każdy i każda z nas ma prawo do dobrych mediów. Warto na nie wydać nawet drobną kwotę. Nawet jeśli przeznaczysz na naszą działalność 10 złotych miesięcznie, to jeśli podobnie zrobią inni, wspólnie zapewnimy działanie portalowi, który broni wolności, praworządności i różnorodności.
Prosimy Cię, abyś tworzył lub tworzyła Kulturę Liberalną z nami. Dołącz do grona naszych Darczyńców!
PRZECZYTAJ INNE Z TEGO NUMERU
KOMENTARZE
